Επί χρόνια στον κόμβο του Χίλτον οι διερχόμενοι αντίκριζαν ένα μόνιμο εργοταξιακό χώρο. Πλέον, στη θέση αυτή, δεσπόζει ένα σύγχρονο, επιβλητικό κτίριο με σαφείς γεωμετρικές γραμμές. Το πλανάρ (γυάλινο πέτασμα) που καλύπτει όλη την πρόσοψη προς την λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου λειτουργεί σαν ένας καθρέπτης του δρόμου· των περαστικών και των αυτοκινήτων, ένας καθρέπτης της καθημερινότητας της πόλης, της σύγχρονης φυσιογνωμίας της. Λειτουργεί και ως κάτοπτρο που αντανακλά και διαχέει προς πάσα κατεύθυνση το φως του αττικού ουρανού – ένας φως που διαχρονικά είναι εγγενώς συνυφασμένο με την δημιουργία, την τέχνη και τον πολιτισμό.
Η πρωτεύουσα, μετά από αρκετά χρόνια, αποκτά και πάλι έναν δημόσιο χώρο τέχνης. Μια Εθνική Πινακοθήκη εφάμιλλη των μεγάλων μουσείων του κόσμου. Το κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης σχεδιάστηκε αρχικά το 1964 από δύο καθηγητές της Αρχιτεκτονικής, τον Παύλο Μυλωνά και τον Δημήτρη Φατούρο, και υπαγόταν στις αρχές του μοντερνισμού. Με το πέρασμα των χρόνων, οι κτιριακές εγκαταστάσεις μοιραία ήρθαν αντιμέτωπες με την ανάγκη επέκτασης και ριζικής ανακαίνισης. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, στο παλαιό κτίριο των περίπου 9,5 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων έχουν προστεθεί άλλα 11 χιλιάδες, υπερδιπλασιάζοντας τους λειτουργικούς του χώρους που πλέον φτάνουν τα περίπου 21 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η επί σειρά ετών διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, “Θέλω η Εθνική Πινακοθήκη να γίνει το σπίτι όλων των Ελλήνων. Η τέχνη είναι προνόμιο των πολλών“. Στην αίθουσα εισιτηρίων, η «Λαϊκή αγορά (της οδού Ξενοκράτους)» του Παναγιώτη Τέτση μας υποδέχεται και μας εντάσσει σε μια συνγυμνασία αισθήσεων, σε ένα δρώμενο λαϊκό και αυθεντικό. Μια συνγυμνασία αντίστοιχη με αυτή που φιλοδοξεί να μας καλλιεργήσει και ο χώρος της νέας Πινακοθήκη.
Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα χαρακτηρίζει τη νέα Πινακοθήκη ως το μουσείο της Παλιγγενεσίας. “Η υπέροχη ελληνική τέχνη, που έχει γράψει τη δική της εποποιία, είναι ομήλικη και ομογάλακτη με το νεότερο ελληνικό κράτος. Και όπως και εκείνο γεννήθηκε εκ του μηδενός και αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα.” Οι συλλογές της Πινακοθήκης ανταποκρίνονται ως επί το πλείστον στην ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους, από την μεταβυζαντινή εποχή μέχρι και το σήμερα. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για ένα μουσείο αυτογνωσίας, ένα σχολείο. Είναι ένας καθρέπτης στον οποίο ο καθένας μπορεί να δει μέσα το εαυτό του: το ιστορικό παρελθόν, το παρόν και να αφουγκραστεί το μέλλον.
Η θέα προς τους κήπους, από την κλειστή γέφυρα που ενώνει τον χώρο υποδοχής με την Πτέρυγα «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Διακρίνεται μια υδάτινη διώρυγα η οποία «μιμνήσκει» τον Ιλισό που κάποτε έρεε στην περιοχή.
Περιδιαβαίνοντας τους χώρους, αυτό που διαπιστώνει ο επισκέπτης είναι μια λιτή πολυτέλεια. Τα τελειώματα, το ξύλο επένδυσης, οι ψευδοροφές, το μαρμάρινο δάπεδο συνθέτουν έναν χώρο συνάμα σεμνό και μεγαλοπρεπή, αποτελώντας τον τέλειο καμβά για τα έργα τέχνης. Η αρχιτεκτονική του χώρου ρέει από τα έσω προς τα έξω, ανοίγοντας προοπτικές στην πόλη· από την Ακρόπολη μέχρι το Φάληρο και τον Υμηττό. Ένα γυάλινο προπέτασμα και κεκλιμένα επίπεδα εξασφαλίζουν περιπατητική πρόσβαση στους ορόφους με πανοραμική θέα προς την πλευρά του Λυκαβηττού, σα να ξεκινάς από το πεζοδρόμιο της πόλης και να περπατάς στην πλαγιά του λόφου.
Η αισθητική και μορφή του χώρου αποτελεί πλέον σημαντικό δέλεαρ για τον επισκέπτη. Έτσι, η αρχιτεκτονική έχει μεταβάλει τα σύγχρονα μουσεία σε καθεδρικές της τέχνης, σε ναούς που φυλάσσουν κειμήλια. Ο χώρος αναγεννήθηκε, έγινε καλόχαρος και φιλόξενος, και έτσι η νέα Εθνική Πινακοθήκη είναι ο νέος ναός της τέχνης στην πόλη της Αθήνας. Οι διέξοδοι του κτιρίου προς την πόλη προσφέρουν στον χώρο μια δυναμική εξωστρέφεια, όπως ακριβώς και τα έργα τέχνης προσφέρουν νοητές φυγές από τη στατικότητα του έργου στην δυναμικότητα του αφηγήματος που εκπροσωπούν και των ερμηνειών που παράγουν.
Η μουσειολογική μελέτη συνθέτει ένα πλούσιο τεχνοϊστορικό αφήγημα. Διαβάζουμε τις συλλογές, με την πορεία του βλέμματος των ματιών να συμπαρασύρει την κίνησή μας, ακολουθώντας έτσι μια διαδρομή που δεν υποτάσσεται στην γραμμικότητα που ορίζουν οι κύριοι άξονες του χώρου, λόγω της τοποθέτησης διάσπαρτων εκθεσιακών πάνελ. Η μουσειογραφική μελέτη ανατέθηκε στο γραφείο των καθηγητών Γιώργου Παρμενίδη, Christiane Longuepée και Ιφιγένειας Μάρη.
Στο πρώτο επίπεδο συναντάμε έργα του 19ου αιώνα, ως επί το πλείστον ηθογραφίες και τοπιογραφίες, με αφοπλιστικά αληθοφανή απόδοση σε έργα του Νικηφόρου Λύτρα και του Νικολάου Γύζη, όπως και έργα του ρεύματος του συμβολισμού με εκθέματα -μεταξύ άλλων- του Κωνσταντίνου Παρθένη. Στο ίδιο επίπεδο φιλοξενείται και μια συλλογή για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση. Στο δεύτερο επίπεδο μεταφερόμαστε στον 20ο αιώνα σε έργα των Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Εγγονόπουλου, ενώ σε ξεχωριστή αίθουσα εκτίθενται τα έργα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Στο τρίτο επίπεδο της έκθεσης μεταφερόμαστε σε πίνακες και έργα της σύγχρονης τέχνης, η οποία δεν χαρακτηρίζεται από εκζήτηση και δεν ξενίζει. Πέραν της κτιριακής επέκτασης και ανακαίνισης, μια άλλη σημαντική πτυχή της ανακαίνισης της Εθνικής Πινακοθήκης είναι η συντήρηση όλων των έργων της. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας το διαπιστώνει ο καθένας μας καθότι τα έργα έχουν μια ζωντανή λάμψη.
Η νέα καθεδρική της τέχνης στην καρδιά της πρωτεύουσας έχει να κερδίσει ένα υψηλό στοίχημα· να γίνει ένα μουσείο ανοιχτό σε όλον τον κόσμο, ένας πόλος έλξης που θα τοποθετήσει στον χάρτη των μουσείων και την Εθνική Πινακοθήκη ως διεθνή προορισμό. Το νέο κτίριο προσφέρει σε καθέναν από εμάς έναν φυσικό χώρο όπου μπορεί να αναπτυχθεί η μυσταγωγία του τελετουργικού της τέχνης· ένα τελετουργικό με μόνη “θυσία” την αυθυποβαλλόμενη ασφάλεια ενός εαυτού και μόνη “ελπίδα” την κάθαρση.
Για να μεταβείτε στην επίσημη ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης πατήστε εδώ.
