Της Σταυρινής Ιωαννίδου για την Εφημερίδα των Συντακτών
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Μια πρώτη ματιά στη βραχεία λίστα του φετινού βραβείου Booker είναι αποκαλυπτική μιας επανερχόμενης τάσης προς την αμερικανική λογοτεχνία. Οι μισοί από τους τίτλους που ανακοινώθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου ανήκουν σε Αμερικανούς συγγραφείς ενώ στη λίστα συμπεριλαμβάνεται μόνο μία συγγραφέας από την Αγγλία. Εκτός βρέθηκαν η πολυβραβευμένη Rachel Cusk καθώς και το διεθνές μπεστ σέλερ Klara and the Sun του νομπελίστα Kazuo Ishiguro.
Η απώλεια και η διαχείριση του τραύματος είναι οι δύο κύριες θεματικές της τελικής φετινής εξάδας. Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, τα προκριθέντα έργα αποτυπώνουν την εμπειρία μιας δεύτερης χρονιάς εν μέσω πανδημίας κατά την οποία αρκετοί αναγνώστες όχι μόνο συνέχισαν να διαβάζουν σε συνθήκες lockdown αλλά βίωσαν από πρώτο χέρι την απώλεια οικείων τους.
Ξεκινάμε την επισκόπηση των υποψηφιοτήτων με το No One Is Talking About This της Αμερικανίδας Patricia Lockwood, στο οποίο με χιουμοριστικό τρόπο εξετάζονται η online ζωή και η παραδοξότητά της. Η ανώνυμη πρωταγωνίστρια παρουσιάζεται εξαιρετικά ενεργή σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα που θυμίζει το Twitter, τη λεγόμενη «πύλη», από την οποία αποσυνδέεται σπάνια. Τα συνεχή «κελαηδίσματά» της για θέματα της επικαιρότητας την αναδεικνύουν σε δημοφιλή ιντερνετική προσωπικότητα που βλέπει την offline ζωή της να αλλάζει όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια οικογενειακή τραγωδία. Το βιβλίο ακροβατεί ανάμεσα στην αποσπασματικότητα των σκέψεων του μονολογούντος υποκειμένου και σε μια νέα αυτοαναφορική, αυτομυθοπλαστική γραφή, δοσμένη με σαρκαστική, διαδικτυακή γλώσσα.
Στο πολυσέλιδο μυθιστόρημα The Great Circle η Αμερικανίδα Maggie Shipstead συνυφαίνει τις ζωές δύο τολμηρών γυναικών: μιας πρωτοπόρας αεροπόρου των αρχών του εικοστού αιώνα και μιας σύγχρονης χολιγουντιανής σταρ, η οποία δεκαετίες μετά καλείται να υποδυθεί την πρώτη στη μεγάλη οθόνη. Οι δυο κύριοι χαρακτήρες έχουν αρκετά κοινά στοιχεία αφού και οι δυο έχασαν τους γονείς τους σε βρεφική ηλικία και κατέληξαν στα χέρια των θείων τους, οι οποίοι στάθηκαν ανίκανοι να τις μεγαλώσουν με αγάπη. Η συγγραφέας συνθέτει δύο τολμηρά γυναικεία πορτρέτα· οι ηρωίδες της μοιάζουν άφοβες και είναι αποφασισμένες να πάρουν το παιχνίδι στα χέρια τους, αντιμετωπίζοντας έξυπνα τους περιορισμούς της ανδροκρατούμενης κοινωνίας και τα πατριαρχικά στερεότυπα.
Ο Αμερικανός Richard Powers συνθέτει μια γλυκόπικρη οικογενειακή ιστορία στο The Bewilderment, το τρίτο του κατά σειρά έργο που συμπεριλαμβάνεται σε βραχεία λίστα του Booker. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του, ο αστροβιολόγος πρωταγωνιστής μεγαλώνει μόνος του τον εννιάχρονο γιο του, ένα χαρισματικό κι ευαίσθητο παιδί που θέλει να σώσει τον κόσμο.
Ενώ οι γιατροί συνιστούν αγωγή με ψυχοτρόπα φάρμακα προκειμένου να διαχειριστούν τα συναισθηματικά ξεσπάσματα του παιδιού, ο στοργικός πατέρας προσανατολίζεται προς μια καινοτόμο, νευρολογική προσέγγιση που βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο και προτείνει την εκπαίδευση του μικρού παιδιού σε συμπεριφορικά μοτίβα της πεθαμένης μητέρας του. Πέρα από τη συγκίνηση που ο συγγραφέας επιτυγχάνει εξερευνώντας τον άρρηκτο δεσμό γονιού και παιδιού, το πολυεπίπεδο αυτό μυθιστόρημα θέτει το κρίσιμο ερώτημα για το πώς μιλάμε στα παιδιά μας για το μέλλον του πλανήτη που βαδίζει αναπόδραστα προς την οικολογική καταστροφή.
Στο The Fortune Men η Βρετανίδα συγγραφέας σομαλικής καταγωγής Nadifa Mohamed χρησιμοποιεί ως αφηγηματικό υλικό την αληθινή ιστορία του τελευταίου ανθρώπου που εκτελέστηκε διά απαγχονισμού στο Κάρντιφ το 1952. Ο πρωταγωνιστής, ένας Σομαλός ναυτικός και πατέρας τριών παιδιών, έχει διαπράξει αρκετές κλοπές όταν ξαφνικά βρίσκεται κατηγορούμενος για τον βίαιο φόνο μιας ιδιοκτήτριας μαγαζιού.
O μικροαπατεώνας αρχικά πιστεύει ότι η αθωότητά του θα αποδειχθεί εύκολα και εμπιστεύεται απόλυτα την ακεραιότητα και την αμεροληψία της βρετανικής Δικαιοσύνης χωρίς να αντιλαμβάνεται την ισχύ των προκαταλήψεων. Μέσα από τα μάτια ενός θύματος δικαστικής πλάνης, η συγγραφέας αγγίζει το ακανθώδες ζήτημα της ορθής απονομής δικαιοσύνης όταν ο ρατσισμός διεισδύει στην όλη διαδικασία.
Στο A Passage North ο καταγωγής Ταμίλ Anuk Arudpragasam μας μεταφέρει στη μετεμφυλιακή περίοδο της Σρι-Λάνκα. Ο πρωταγωνιστής αποφασίζει να ταξιδέψει από το Κολόμπο στο βόρειο τμήμα της χώρας όταν πληροφορείται για τον υπό περίεργες συνθήκες θάνατο της καλοσυνάτης φροντίστριας της γιαγιάς του (πρόκειται άραγε για ατύχημα, φόνο ή αυτοκτονία;). Το γεωγραφικό πέρασμα από το πολυπληθές Κολόμπο που εκμοντερνίζεται καλύπτοντας τα χνάρια του εμφυλίου προς τον αιματοκυλισμένο Βορρά βρίθει φιλοσοφικών αναφορών και διανθίζεται από λεπτομερείς αναφορές στο πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο. Επιπλέον, το ταξίδι στον Βορρά επανασυνδέει τον ήρωα με την παλιά του ερωμένη και μπορεί να διαβαστεί και ως μια ψυχολογική διαδρομή προς μια προσπάθεια για την επούλωση των τραυμάτων που ο συνεχιζόμενος διχασμός αφήνει στις ψυχές των ηρώων.
Ο Νοτιοαφρικάνος Damοn Galgut τοποθετεί τη δράση του The Promise σε μια φάρμα στα περίχωρα της Πρετόριας στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν η χώρα αρχίζει να εξέρχεται από την περίοδο του απαρτχάιντ. Με αφορμή κάποιες σποραδικές οικογενειακές συναθροίσεις, ο συγγραφέας θεματοποιεί την απέχθεια των παιδιών μιας οικογένειας λευκών απέναντι στις προηγούμενες γενιές και τις παρωχημένες τους αντιλήψεις περί φυλετικού διαχωρισμού.
Την «υπόσχεση» του τίτλου δίνει στην ετοιμοθάνατη σύζυγό του ένας Αφρικάνερ αγρότης· υπόσχεται να παραχωρήσει στην έμπιστή τους μαύρη υπηρέτρια τη σοφίτα που χρησιμοποιεί ως δωμάτιο. Δεκαετίες μετά τον θάνατο της μητέρας, η υπόσχεση παραμένει ένα κενό γράμμα αφού ο σύζυγος σκοπίμως αδιαφορεί, εκμεταλλευόμενος το ρατσιστικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Μέσω της αναπαράστασης της σταδιακής παρακμής της λευκής οικογένειας και της παράλληλης σκιαγράφησης της κοσμογονίας που συντελείται στο πολιτειακό καθεστώς της χώρας, ο συγγραφέας αποδίδει την ατμόσφαιρα δυσφορίας σε μια χώρα βαθύτατα διχασμένη, κατορθώνοντας όμως να δώσει ένα μήνυμα ανανέωσης κι ελπίδας.
Εν κατακλείδι, η βραχεία λίστα φαίνεται αρκούντως ενδιαφέρουσα από πλευράς αφηγηματικού υλικού. Είναι επισφαλές να μπούμε σε συζήτηση περί φαβορί, μια και με την εξαίρεση των Powers και Galgut, οι υπόλοιποι συγγραφείς εμφανίζονται για πρώτη φορά στα χρονικά του διαγωνισμού. Θα αναμένουμε την ανακοίνωση του επάθλου στις 3 Νοεμβρίου.
