Έχοντας περάσει εβδομάδες κλεισμένοι σε ένα σπίτι, όλοι κάποια στιγμή, τουλάχιστον, αναλογιστήκαμε με ποιον τρόπο θα αλλάξει η ζωή μας «μετά την καραντίνα». Οι πιθανές ψυχολογικές επιπτώσεις από μόνες τους φαντάζουν βαρύτατες, αλλά και η κατάρρευση της διεθνούς οικονομίας δεν είναι ένας απλός φόβος. Ωστόσο, η αντίδραση στην πανδημία προκάλεσε, ακούσια, και κάποια άλλα, μεγάλης κλίμακας, αν και λιγότερο εμφανή, αποτελέσματα. Η υπερφυσική επιβράδυνση της ανθρωπογενούς κίνησης έγινε ευχάριστα αισθητή στον πλανήτη, με σημαντικές αλλαγές στον αέρα και τη θάλασσα. Γλυκόπικρη παρατήρηση, καθώς ο θάνατος απειλεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού μας, η Γη ξαναγεννιέται.
Αναμενόμενα, ίσως, η σύσταση της ατμόσφαιρας έχει μεταβληθεί – προς το καλύτερο – , και η αλλαγή είναι όχι μόνο αισθητή αλλά και μετρήσιμη. Συγκεκριμένα, η ομάδα Μελέτης της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης σε Αστικές Περιοχές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έχει ήδη διαπιστώσει μείωση έως και 40% των εκπομπών μονοξειδίου και διοξειδίου του άνθρακα και των οξειδίων του αζώτου, αέρια που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή αλλά και για αναπνευστικά προβλήματα. Η πτώση αυτή συνδέεται άμεσα με τα περιοριστικά μέτρα, αν αναλογιστεί κανείς την μείωση της χρήσης των οχημάτων σε ποσοστό που κυμαίνεται από 30% ως και 50% από το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού. Σε διεθνές επίπεδο, αντίστοιχα, σύμφωνα με την NASA, στην ανατολική και κεντρική Κίνα (στην ευρύτερη περιοχή της πόλης Wuhan) παρατηρείται ελάττωση των επιπέδων συγκέντρωσης διοξειδίου του αζώτου από 10% ως και 30%, με αντίστοιχα ποσοστά στην Νότια Κορέα. Στο Μιλάνο και εν γένει στην βόρεια Ιταλία, η πτώση φτάνει στο 40%. Στο Νέο Δελχί, δε, η πτώση αγγίζει το 70%. Είναι φανερό πως η δραματική μείωση της οδικής και εναέριας κυκλοφορίας και η επιβράδυνση της βιομηχανικής δραστηριότητας αποτελούν τις κύριες αιτίες για αυτήν την απρόσμενη βελτίωση.
Ανάλογα αισιόδοξα συμπεράσματα εξάγονται και για τις θάλασσες του πλανήτη. Για παράδειγμα, στα νερά ανοιχτά της Ρώμης παρατηρείται μείωση των θαλάσσιων ρύπων κατά 30%. Πολλοί υδρόβια είδη επιστρέφουν κοντά στις ιταλικές ακτές, με απόδειξη να αποτελούν τα δελφίνια στον κόλπο της Νάπολης και η αυξημένη αλίευση στην Ρώμη κατά τον Απρίλιο (60000 κιλά θαλασσινών σε σχέση με τα 52000 του Απριλίου του 2019). Αν και όχι απολύτως επιβεβαιωμένο, η αιτία των αλλαγών αυτών φαίνεται να είναι η ελάττωση των θαλάσσιων συγκοινωνιών και η πτώση του τουρισμού, που ανέκαθεν ταλαιπωρούσε τα τοπικά οικοσυστήματα.
Είναι βέβαιο πως, όσο μικρής έκτασης κι αν είναι αυτές οι αλλαγές, χαρίζουν μια αισιόδοξη νότα στις σκέψεις μας για το μέλλον του πλανήτη. Ωστόσο, οι επιστήμονες που διερευνούν το θέμα αμφισβητούν τις μακροπρόθεσμες ωφέλειες της καραντίνας καθώς, πιθανότατα, τα επίπεδα ρύπανσης θα επανέλθουν στα αρχικά τους ύψη, ή και θα τα ξεπεράσουν, μόλις αρθούν τα μέτρα κατά της εξάπλωσης της πανδημίας.
Καθώς τα μέτρα κατά της πανδημίας χαλαρώνουν στην Ελλάδα, όλοι ανυπομονούν να επιστρέψουν στην «κανονικότητα». Στην ίδια κανονικότητα που απεχθάνονταν μόλις τρεις μήνες πριν. Είναι όμως, αληθινά, η κανονικότητα αυτό που επιθυμούμε; Μετά από αυτήν την δοκιμασία, δεν μάθαμε τίποτα; Ο Paul Monks, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Leicester με ειδίκευση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, θεωρεί ότι κάτι μάθαμε. «Τώρα, κάνουμε ακούσια το μεγαλύτερο πείραμα όλων των εποχών», τονίζει. «Εξετάζουμε άραγε τι θα μπορούσαμε να δούμε στο μέλλον εάν μεταβαίναμε σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα; Όχι για να υποτιμήσουμε τις απώλειες ζωών, αλλά αυτό μπορεί να μας δώσει κάποια ελπίδα από κάτι φοβερό. Για να δούμε τι μπορούμε να καταφέρουμε». Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι η πρόσφατη εμπειρία μας από έναν καθαρότερο πλανήτη μας προσέφερε χρήσιμα μαθήματα για τον κόσμο που θέλουμε να οικοδομήσουμε μετά την πανδημία.
