Στην εποχή μας, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να ταράζει την ήδη “κλονισμένη ηρεμία” μας και έναν παγκόσμιο, πυρηνικό πόλεμο να καραδοκεί την καθημερινότητά μας, είναι γεγονός πως κάτι πρέπει να αλλάξει, ώστε να αλλάξει με τη σειρά της και η κατάσταση στην οποία ζούμε. Κατά τη γνώμη μου, αν στηριχθούμε σε κάποια θεμελιώδη κείμενα, τα οποία κάποτε άλλαξαν τον κόσμο, τότε ίσως το κάνουν και τώρα…
Δεκάλογος
Το πρώτο από αυτά τα κείμενα δεν είναι άλλο από τις Δέκα εντολές. Κείμενο που δόθηκε στο Μωυσή και το οποίο προσέφερε στον άνθρωπο μια πρώτη ιδέα για το πώς να συμπεριφέρεται ευπρεπώς. Με άλλα λόγια, δε χρειάζεται να είναι κάποιος θρησκευόμενος ώστε να ακολουθεί τους κανόνες του κειμένου αυτού, αρκεί να πρεσβεύει τις ηθικές αρχές και αξίες που απορρέουν από το Δεκάλογο. Αξίες που διατηρούν την ισχύ τους μέχρι και σήμερα και συνδέονται με τους ανθρώπους, όχι με δεσμούς νομικούς, μα ηθικούς.
Μάγκνα Κάρτα
Γενικώς δεν είναι σύνηθες ένας άξεστος και άπληστος βασιλιάς να φτιάχνει κανόνες, να διαπραγματεύεται με το λαό του και να συντάσσει έγγραφα από μόνος του για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών του, όμως ο βασιλιάς Ιωάννης -αδελφός του, γνωστού, φαντάζομαι, σε όλους μας από τα σχολικά εγχειρίδια, Ριχάρδου Λεοντόκαρδου- πέτυχε ακριβώς αυτό! Όντας φίλαυτος, δεν δίστασε να θυσιάσει τους κόπους και τα κέρδη των πολιτών του στο βωμό των δικών του συμφερόντων, πράγμα που είχε ως συνέπεια οι εξοργισμένοι με εκείνον βαρόνοι να εξεγερθούν και να τον εξαναγκάσουν να “διαπραγματευτεί” μαζί τους. Οι υποτιθέμενες αυτές διαπραγματεύσεις δεν ήταν ούτε λίγες, ούτε και ειρηνικές, όμως, με το πέρασμα των χρόνων οι βαρόνοι κατάφεραν να συντάξουν το 1215 με το βασιλιά το έγγραφο που θα τους έδινε τα δικαιώματα που τόσο ήθελαν. Νόμιζαν πως πάλευαν για να επιλύσουν τα δικά τους προβλήματα, στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που δεν ήξεραν είναι ότι το κείμενο αυτό επρόκειτο να γίνει το πρώτο συνταγματικό κείμενο της Αγγλίας. Μερικά από τα δικαιώματα που αναγράφηκαν ήταν η θρησκευτική ελευθερία, η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης και η απαγόρευση των κρατικών παρεμβάσεων στις δίκες των ιδιωτών.
Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Παρότι από πολλούς δε θεωρείται ένα έγγραφο στο οποίο αξίζει να δώσουμε μεγάλη έμφαση, θα ήθελα να αναφέρω πως η Ελέανορ Ρούσβελτ, εκπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ και πρόεδρος στην Επιτροπή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν την αποκάλεσε τυχαία “Διεθνή Μάγκνα Κάρτα για όλη την ανθρωπότητα”. Η ίδια ήταν, άλλωστε, αυτή που την εμπνεύστηκε λίγο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που με κάνει να πιστεύω πως οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν ουκ ολίγες φορές τη γραφή ως μέσο αποφυγής ενός πολέμου ή αποκατάστασης της ειρήνης μετά από αυτόν. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο ΟΗΕ ιδρύθηκε για να αντικαταστήσει την Κοινωνία των Εθνών, η οποία είχε αποτύχει να αποτρέψει τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, με κάνει να πιστεύω πως το παραπάνω έγγραφο συντάχθηκε με μια πρωτόγνωρη αποφασιστικότητα ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος. Με άλλα λόγια, συνιστά μια προειδοποίηση για τη διεθνή κοινότητα πως, αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι ανήκουμε όλοι στην ίδια ανθρώπινη οικογένεια, τότε οι πολεμικές συρράξεις θα ξαναγίνουν. Άλλωστε, η παρομοίωσή της με τη “Μεγάλη Χάρτα” μας δίνει την αίσθηση πως πρόκειται για έναν μεγάλο καινοτόμο χάρτη, ο οποίος μας δείχνει το δρόμο προς την ειρήνη…
Όλα τα παραπάνω μας κάνουν να καταλάβουμε πως ο πόλεμος είναι κάτι που μας αφορά όλους και όχι μόνο τις εμπόλεμες χώρες, ιδίως αν σκεφτεί κανείς πως προσβάλλονται τόσα έννομα αγαθά, όπως είναι αυτό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ανθρώπινης ζωής, αλλά και πολλά άλλα. Αυτά ναι μεν επικαλύπτονται από τον μανδύα του πολέμου που φέρνει το χάος και μετουσιώνει τον αγαθό άνθρωπο σε δειλό, ενώ τον πολεμοκάπηλο σε γενναίο -ο πόλεμος είναι ο δάσκαλος της βίας άλλωστε, όπως είπε και ο Θουκυδίδης- όμως, στην τελική, οι ματωμένες πληγές που αφήνει πίσω του αποδεικνύουν ότι προσβάλλουν τη δημόσια τάξη και όλες τις αρχές της.
Γι’ αυτό, λοιπόν, θεωρώ πως είναι χρέος μας όχι να πορευτούμε με βάση αυτά τα κείμενα για τη θεμελίωση της ειρήνης, αλλά να φτιάξουμε νέα, πιο πρωτοποριακά, τα οποία να απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες της ανθρωπότητας.
Εξάλλου, τι νόημα έχει η ελευθερία, όταν αυτή είναι φυλακισμένη και δεν παλεύουμε, ώστε να την αποκτήσουμε;
