Ένα εκ των θεμελιωδέστερων και πιο αμφιλεγόμενων συνταγματικών κεκτημένων συνιστά η Δεύτερη Τροπολογία του Συντάγματος των Η.Π.Α. όπου αναγνωρίζεται και καθιερώνεται το δικαίωμα της οπλοκατοχής στους Αμερικάνους πολίτες. Ειδικότερα, επί λέξει ορίζεται πως «μια καλά εποπτευόμενη πολιτοφυλακή, απαραίτητη για την ασφάλεια ενός ελεύθερου κράτους και το δικαίωμα του λαού να διατηρεί και να φέρει όπλα, δεν θα υποστεί περιορισμούς». Η ρύθμιση αυτή, όπως γίνεται ευκόλως αντιληπτό, έχει εγείρει πλειάδα αντιδράσεων, νομικών αντεπιχειρημάτων και κοινωνικών κλυδωνισμών. Πράγματι, στην εποχή της νομικής και νομολογιακής άνθισης, όσο ποτέ άλλοτε, των ατομικών δικαιωμάτων, της επιδίωξης της ειρήνης, των διεθνών προστατευτικών θεσμών και της τεχνολογικής πληροφορίας, η συνταγματική θεμελίωση της κατοχής όπλων φαντάζει ξεχασμένη στο μπαούλο της ιστορίας. Αποτελεί όμως πραγματικότητα και υφίσταται έως σήμερα επί αμερικανικού εδάφους.
Προκειμένου, όμως, να αντ-επιχειρηματολογήσει κανείς, τόσο νομικά όσο και κοινωνικά, είναι απαραίτητο να γνωρίζει τις αιτιάσεις αυτού που αντικρούει. Με άλλα λόγια, για να διαφωνήσουμε αποτελεσματικά με κάτι, πρέπει να ξέρουμε επακριβώς, και όχι αδρομερώς, το περιεχόμενό του. Ειδάλλως, κάθε προσπάθεια αντίκρουσης είναι καταδικασμένη από το αναπόφευκτο της ημιμάθειας. Θα προσπαθήσουμε, λοιπόν, στο παρόν άρθρο να σκιαγραφήσουμε τα ιστορικά-νομικά αίτια της συνταγματικής αυτής κατοχύρωσης, με εμβόλιμες νομολογιακές επισημάνσεις. Στόχος είναι να κατανοήσουμε ουσιωδώς την πραγματική σκέψη και τις μακροπρόθεσμες -ανεξαρτήτως ορθότητας- επιδιώξεις των Ιδρυτών Πατέρων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, στο μεταξύ, να διατηρούμε στο πίσω μέρος του συλλογισμού μας πως η θεμέλια λίθος της πολιτικής σκέψης των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η αμφισβήτηση των θεσμών ως αποκλειστικών εκφραστών της γενικής βούλησης, με την λογική πως έκαστος Αμερικάνος πολίτης δύναται να λαμβάνει μέτρα ούτως ώστε να προστατεύεται από την αυθαιρεσία τους. Απαντάται, συνεπώς, από τότε η απαρχή ενός συστήματος checks and balances -το οποίο ισχύει έως και σήμερα, υπό άλλη βεβαίως μορφή-, όπου ο ένας θεσμός ελέγχει τον άλλον, σε έναν μηχανισμό μου εκφράζεται με την ρήση του James Madison: «Η φιλοδοξία του ενός θα πρέπει να αντισταθμίζει τη φιλοδοξία του άλλου». Εντός αυτού το κλίματος, η λογική πίσω από την Δεύτερη Τροπολογία βρίσκεται και σε αυτή, ακριβώς, την φιλελεύθερη σκέψη σε συνδυασμό με τη μακρά καταπίεση από τον βρετανικό στρατό, τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια της αμερικανικής επανάστασης.
Αρχικά, οι Ιδρυτές ήταν πιστά αφιερωμένοι στον στρατό. Στις δημόσιες συζητήσεις σχετικά με το Σύνταγμα και στον Bill of Rights, η σημασία του στρατού ήταν διαρρέουσα και αδιαπραγμάτευτη. Ιδίως η πλευρά των Αντιφεντεραλιστών, η οποία ηττήθηκε στις διαπραγματεύσεις της εθνοσυνέλευσης από τους Φεντεραλιστές, προώθησε τη ρύθμιση αυτή, ώστε να εξασφαλισθεί πως το ομοσπονδιακό κράτος δεν θα επικρατούσε επί των Πολιτειών και πως θα περιοριζόταν ο απευθείας έλεγχος της πολιτοφυλακής από το Κογκρέσο. Ένα στοιχείο που ενδεχομένως προκαλεί εντύπωση υπό το εξεταστικό φως της εποχής μας, είναι ότι βασικός δικαιολογητικός στόχος των Ιδρυτών ήταν να αποτρέψουν τις Η.Π.Α. από την ανάγκη ενός μόνιμου επαγγελματικού στρατού. Ο συγκεκριμένος σκοπός ήταν η κύρια προτεραιότητα και η σημαντικότερη -τυπικά- αιτιολογική βάση της Τροπολογίας. Είναι εύκολο να κατανοήσουμε τον συλλογισμό τους εάν τον συναρτήσουμε με όσα ειπώθηκαν παραπάνω αναφορικά με την πολιτική σκέψη που τότε επικράτησε, αυτή της κριτικής αμφισβήτησης. Με την λογική του 18ου αιώνα, οποιαδήποτε κοινωνία με επαγγελματικό στρατό δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πραγματικά ελεύθερη. Αυτό οφείλεται, βεβαίως, και σε ιδεολογικές και φιλοσοφικές τάσεις της εποχής, όπου ήταν αρκετά επιφυλακτικές ως προς τον συγκεντρωτισμό και την κατάχρηση της εξουσίας. Έτσι, οι επαγγελματίες στρατιώτες θα μπορούσαν, κατόπιν διαταγής, να επιτεθούν στους πολίτες, οι οποίοι άοπλοι και ανοργάνωτοι, θα αδυνατούσαν να αντεπιτεθούν. Έτσι, σκέψη των Ιδρυτών ήταν πως μία κοινωνία, για να είναι ουσιαστικά ασφαλής, θα έπρεπε να μπορεί να προστατεύει τον εαυτό της ανά πάσα στιγμή. Ο μόνος τρόπος σύζευξης ελευθερίας και ασφάλειας θεωρήθηκε η οπλοκατοχή.
Δεύτερον, οι Ιδρυτές Πατέρες αντιλαμβάνονταν το δικαίωμα της οπλοκατοχής ως συλλογικό και όχι ως ατομικό. Το δικαίωμα μεμονωμένων πολιτών να φέρουν όπλα υπήρχε μόνο στο πλαίσιο της συμμετοχής στην πολιτοφυλακή, αφορούσε αποκλειστικά τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων. Εδώ κρίνεται απαραίτητο να αντιπαραβάλουμε την προσφάτως εκδοθείσα υπόθεση-ορόσημο του Ανώτατου Δικαστηρίου του 2008, District of Columbia v. Heller. Από αυτήν την ετυμηγορία συνάγεται πως το δικαίωμα της οπλοκατοχής, εν αντιθέσει με τα προαναφερθέντα δεδομένα, είναι ατομικό, δίδοντας στους θιασώτες της Δεύτερης Τροπολογίας την μεγαλύτερη νομική τους νίκη. Πιο συγκεκριμένα, το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα πως το απορρέον εκ της Δεύτερης Τροπολογίας δικαίωμα οπλοκατοχής, συνδέεται άρρηκτα με το ατομικό δικαίωμα της αυτοάμυνας και έχει ισχύ για κάθε Αμερικάνο πολίτη. Ταυτόχρονα, το δικαστήριο ερμήνευσε το πραγματικό της Δεύτερης Τροπολογίας ως προστασία ενός πολιτικού δικαιώματος, του δικαιώματος αντίστασης σε ενδεχόμενη βίαιη κατάλυση του πολιτεύματος. Χρειάζεται, μολαταύτα, να αναφερθεί πως η απόφαση ελήφθη με οριακή πλειοψηφία, πέντε έναντι τεσσάρων εκ του συνόλου του εννεαμελούς δικαστηρίου. Αυτή όμως η κατηγορηματική απόφαση, δεν αποτελεί «επιστροφή στην αυθεντική ερμηνεία της Δεύτερης Τροπολογίας», όπως υποστηρίχθηκε από μερικούς. Και αυτό γιατί, όπως είπαμε, το σημαντικό στοιχείο ήταν το πλαίσιο του στρατού, άρα αν κάποιος δεν πληροί τα κριτήρια, και δεν μπορεί να είναι μέλος του στρατού, το πιο πιθανό είναι πως οι ηγέτες της γενιάς των Ιδρυτών δεν θα ήθελαν να έχει δικαίωμα οπλοκατοχής.
Τέλος, είναι παγκοίνως γνωστό πως βασικό ζήτημα στις Η.Π.Α. του 18ου αιώνα ήταν το πως θα μπορούσαν να περιοριστούν, όσο το δυνατόν περισσότερο, οι σκλάβοι και οι -σε μερικές πολιτείες- ελεύθεροι Αφροαμερικάνοι. Ως εκ τούτου, οι Ιδρυτές Πατέρες ανησυχούσαν πολύ για το ποιος έπρεπε και ποιος δεν έπρεπε να οπλοφορεί. Παρά τα λόγια και τις εγγυήσεις της Δεύτερης Τροπολογίας, οι νόμοι σπάνια επέτρεπαν στους ελεύθερους μαύρους να έχουν όπλα ενώ ήταν ακόμα σπανιότερο για Αφροαμερικάνους που τελούσαν υπό καθεστώς σκλαβιάς να τους επιτραπεί κάτι τέτοιο. Ενδεικτικά, σε πολιτείες όπου ίσχυε η σκλαβιά, οι πολιτοφυλακές ήταν άτεγκτες, επιθεωρούσαν χώρους σκλάβων και προχωρούσαν σε κατάσχεση των όπλων που έβρισκαν. Σημειωτέον, υφίσταντο νόμοι κατά της πώλησης πυροβόλων σε ιθαγενείς Αμερικάνους, ωστόσο σε ό,τι αφορά αυτούς οι γνώμες ήταν πιο διφορούμενες. Οι περί ων ο λόγος περιορισμοί δεν αποτελούν ψιλά γράμματα στην πολιτική της οπλοκατοχής των Η.Π.Α. εκείνης της εποχής. Οι λευκοί Αμερικάνοι είχαν το δικαίωμα να είναι οπλισμένοι, εν μέρει για να διατηρούν τον έλεγχο επί των εγχρώμων, ενώ οι μη λευκοί αφοπλίστηκαν ούτως ώστε να μη συνιστούν απειλή προς την κυριαρχία των λευκών στην αμερικανική κοινωνία. Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν μία αξιοσημείωτη τελική παρατήρηση: οι πολιτοφυλακές ήταν πιο αποτελεσματικές λειτουργώντας ως εγχώριες αστυνομικές δυνάμεις -με στόχο, κυρίως, τον αφροαμερικάνικο πληθυσμό- παρά στο πεδίο της μάχης ενάντια σε εχθρικά έθνη.
Πηγές και Επιπρόσθετες Πληροφορίες
[1] Constitution of the United States, Amendment II (1791), διαθέσιμο στο https://constitutionus.com/
[2] Πριν την επικύρωση του Αμερικανικού Συντάγματος, κατά τις συζητήσεις της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, διαμορφώθηκαν δύο κυρίαρχα και αντίπαλα ρεύματα. Το ρεύμα των Φεντεραλιστών τασσόταν υπέρ της ομοσπονδοποίησης των πολιτειών, ενώ αντίθετα, αυτό των Αντιφεντεραλιστών εκφραζόταν κατά της διαμόρφωσης ομοσπονδιακού κράτους. Εν τέλει, οι Φεντεραλιστές επικράτησαν, ωστόσο οι αντίπαλοί τους, προκειμένου να περιορίσουν με κάποιο τρόπο την δύναμη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, και ειδικά του Κογκρέσου, συμφώνησαν υπέρ της οπλοκατοχής, η οποία πίστευαν πως θα δύνατο να λειτουργήσει ως ασφαλές αντίβαρο.
[3] Jeffrey P. Cambell, The Original Intent Of The Second Amendment: What The Debates At The Constitutional Convention And The First Congress Say About The Right To Bear Arms, Oklahoma State University (May 2012), σελ. 21, (διαθέσιμο στο https://shareok.org/bitstream/handle/11244/9064/Campbell_okstate_0664M_12057.pdf)
[4] Jack N. Rakove, “The Second Amendment: The Highest Stage of Originalism,” Chicago-Kent Law Review 76 (January 2000)
[5] Noah Shusterman, What the Second Amendment Really Meant To The Founders, The Washington Post (διαθέσιμο στο https://www.washingtonpost.com/news/made-by-history/wp/2018/02/22/what-the-second-amendment-really-meant-to-the-founders/)
