Στην αντιμετώπιση της διεθνούς κρίσης του κορωνοϊού, αναδείχθηκαν με έντονο τρόπο οι αντιπαλότητες στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι. Από τη μία πλευρά οι ΗΠΑ, που ξεχώρισαν ως μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, και από την άλλη η Κίνα, ο γίγαντας της Ανατολής. Όλοι οι υπόλοιποι παίχτες, μεγαλύτερου ή μικρότερου εκτοπίσματος, προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται.
Η αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θυμίζει αρκετά τη μεγάλη σύγκρουση του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα μεταξύ Αμερικής και ΕΣΣΔ. Μόνο που τώρα πεδίο σύγκρουσης δεν αποτελεί τόσο η ιδεολογία, όσο η οικονομία. Η Αμερική διατηρεί τον τίτλο της πιο πλούσιας χώρας του πλανήτη, με το μεγαλύτερο Α.Ε.Π.. Ωστόσο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, η ραγδαία αναπτυσσόμενη κινεζική οικονομία θα κατακτήσει αυτή την πρωτιά μέχρι το 2027. Ήδη από το 2008, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος κάτοχος αμερικανικού χρέους (σχεδόν 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια), ξεπερνώντας την Ιαπωνία το 2008. Οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο συγκρούονται με σφοδρότητα το τελευταίο διάστημα, σε μια επίδειξη οικονομικής δύναμης, η οποία σύμφωνα με πολλούς ειδικούς έχει αυτοκαταστροφικά και για τις δύο πλευρές αποτελέσματα.
Το 2018 ο Πρόεδρος Τραμπ επέβαλε μεγαλύτερους δασμούς σε πολλά προϊόντα που εισάγονταν από την Κίνα, αφού είχε προηγηθεί η αντιπαράθεση των δύο χωρών στο πεδίο της τεχνολογίας και οι κατηγορίες των ΗΠΑ για «κλοπή» τεχνογνωσίας. Η Κίνα απάντησε, και οι δύο χώρες εισήλθαν σε έναν φαύλο κύκλο οικονομικών και εμπορικών κυρώσεων, με αποκορύφωμα τον Αύγουστο του 2019, κατά τον οποίο η Αμερική αύξησε εκ νέου τον φόρο εισαγωγής σε σχεδόν όλα τα κινέζικα προϊόντα που εισάγονταν στη χώρα (περίπου 300 δισεκατομμύρια σε αξία). Από τις αρχές του 2020, και μετά τις καταστροφικές συνέπειες και για τις δύο χώρες, οι “εμπόλεμες” πλευρές έχουν περάσει σε μια φάση ανακωχής. Η ανακωχή όμως είναι εύθραυστη, καθώς η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο γιγάντων έχει διαρραγεί και η παγκόσμια οικονομική πρωτοκαθεδρία αποτελεί μεγάλο δέλεαρ για αμφότερες τις πλευρές.
Η οικονομία μπορεί να αποτελεί την κονίστρα στην οποία αναμετρώνται οι υπερδυνάμεις της εποχής, ωστόσο το γόητρο και η διεθνής ακτινοβολία είναι εξίσου σημαντικά για αυτές. Η παγκόσμια κρίση που προκάλεσε ο κορωνοϊός, μας έφερε μπροστά σε νέα δεδομένα. Οι ΗΠΑ, που στο παρελθόν δεν έχαναν ευκαιρία να ενδυθούν τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη στην αντιμετώπιση κάθε διεθνούς προβλήματος, προτίμησαν να κλειστούν στα σύνορά τους και να αφοσιωθούν στα δικά τους προβλήματα. Το κενό που δημιουργήθηκε έσπευσε να εκμεταλλευτεί η Κίνα, με την αποστολή βοήθειας σε πολλές χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης. Ήταν τέτοια η επιθυμία της Κίνας να καρπωθεί γεωπολιτικά οφέλη, που επιστράτευσε ακόμη και τον προπαγανδιστικό της μηχανισμό ώστε να μεγαλοποιήσει την τραγικότητα της κατάστασης σε χώρες όπως η Ιταλία, μεγαλοποιώντας έτσι και τη σημασία της δικής της βοήθειας. Η Αμερική, λοιπόν, φαίνεται να περιορίζεται στην αντιμετώπιση των δικών της προβλημάτων, ενώ η Κίνα επιχειρεί άνοιγμα ακόμα και σε χώρες που βρίσκονται ιστορικά υπό δυτική επιρροή, με τον μανδύα της εξωστρεφούς, φιλικής υπερδύναμης.
Γιατί όμως οι δύο υπερδυνάμεις να οδηγούνται σε τροχιά σύγκρουσης; Η απάντηση δόθηκε από τον Θουκυδίδη, πριν από δυόμισι σχεδόν χιλιετίες. Η μία υπερδύναμη ενός διπόλου πάντα θεωρεί πως απειλείται όταν το αντίπαλο δέος της φαίνεται να συγκεντρώνει δυσανάλογα μεγάλη δύναμη. Η Σπάρτη τότε και οι ΗΠΑ στις μέρες μας νομοτελειακά σχεδόν οδηγήθηκαν και οδηγούνται σε ρήξη με την Αθήνα και την Κίνα αντίστοιχα, τις δυνάμεις που διατάραξαν και διαταράσσουν το υφιστάμενο status quo και τις ισορροπίες. Η σημερινή σύγκρουση δεν έχει βέβαια τα χαρακτηριστικά του Πελοποννησιακού πολέμου, ούτε ξέρουμε αν η πλάστιγγα τελικά θα γείρει προς την πλευρά της δύναμης που θέλει να διατηρηθεί το υφιστάμενο καθεστώς. Τα κίνητρα όμως παραμένουν τα ίδια, αποδεικνύοντας αυτό που ο Θουκυδίδης προέβαλε με το έργο του:
Η ανθρώπινη φύση παραμένει πάντα η ίδια και τα ίδια ελαττώματα οδηγούν σε συγκρούσεις, με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα.
Η οικονομική σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, έχει πολύ βαθύτερες προεκτάσεις. Είναι η σύγκρουση δύο κόσμων. Από τη μία πλευρά, η Αμερική αποτελεί μαζί με την Ευρώπη τον κληρονόμο της ελληνορωμαϊκής παράδοσης και του Διαφωτισμού, τον ακρογωνιαίο λίθο του Δυτικού Κόσμου. Είναι το κέντρο της επιστήμης, της οικονομίας, του εμπορίου, η χώρα στην οποία λαμβάνονται σημαντικότατες αποφάσεις για τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο. Το lifestyle, τα μουσικά κινήματα και κάθε έκφανση της ζωής μας ακολουθεί τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ σε κάθε αντίστοιχο τομέα. Για δεκαετίες τώρα είναι η αδιαμφισβήτητη παγκόσμια υπερδύναμη, με ηγεμονικό ρόλο στον πλανήτη. Μα πάνω από όλα η Αμερική αποτελεί για τον Δυτικό κόσμο ένα σύμβολο. Το σύμβολο της επιτυχίας, της ισχύος, της ευημερίας. Παρά τις γιγαντιαίες αντιθέσεις στο εσωτερικό της, κατάφερε να ενώσει έναν ετερόκλητο λαό κάτω από έναν Θεό (σήμερα πολύ περισσότερους) και ένα κράτος, χτίζοντας το αμερικανικό όνειρο. Με αυτόν τον τρόπο, κυριάρχησε διεθνώς.
Στην άλλη πλευρά, βρίσκεται η Κίνα, η αναδυόμενη υπερδύναμη. Η Κίνα είναι η (Άπω) Ανατολή, ένας τόπος σε μεγάλο βαθμό άγνωστος σε εμάς. Διαφορετικός αξιακός κώδικας, διαφορετική νοοτροπία, διαφορετικός πολιτισμός. Η Ανατολή παραδοσιακά καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου που ασκεί γοητεία στον δυτικό κόσμο. Έχοντας τη δική της πορεία στην Ιστορία, τον Πολιτισμό και την τεχνολογία εδώ και χιλιετίες, η Κίνα είναι το «Άλλο». Είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο, ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομία (δύο γενιές πριν ήταν μια σχεδόν αποκλειστικά αγροτική οικονομία) που έχει έναν εντελώς διαφορετικό πολιτισμό και τρόπο ζωής από αυτόν που ονομάζεται «Δυτικός».
Προχώρησε πάντα με σεβασμό στις πανάρχαιες παραδόσεις της και οξυμένο το αίσθημα της αυτοσυντήρησης, μέσα σε έναν κόσμο που ασθμαίνοντας έτρεχε μόνο μπροστά. Προσπάθησε να μείνει μακριά από τις συγκρούσεις που για αιώνες εξαντλούσαν τον δυτικό κόσμο, αποδεχόμενη τον ρόλο του «Μεγάλου Ασθενούς» της Άπω Ανατολής. Ο Μεγάλος Ασθενής που για αιώνες προστάτευε απλά την ύπαρξη του, μάζευε τις δυνάμεις του, αντλούσε πληροφορίες και διαλεγόταν με το παρελθόν του, τώρα είναι έτοιμος να κατακτήσει τον κόσμο. Για να εξασφαλίσει έτσι και τη δική του ύπαρξη και συνέχεια.
Αποτελεί, λοιπόν, κοινή παραδοχή ότι ο Κόσμος βρίσκεται στην αυγή μιας νέας εποχής. Η τράπουλα ξαναμοιράζεται, οι σχέσεις και συσχετισμοί επαναπροσδιορίζονται και ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα μοιάζει να υψώνεται. Η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ αμφισβητείται πλέον ανοιχτά και η Κίνα διεκδικεί τον ρόλο της παγκόσμιας υπερδύναμης σε κάθε επίπεδο. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευκαιρία να ορθώσει το ανάστημά της αποτελώντας τον «Τρίτο Πόλο», την ορθολογική και συναινετική δύναμη που θα μεσολαβεί μεταξύ των δύο για το καλό όλου του πλανήτη.
