Ο πρόεδρος της Ουκρανίας μίλησε την περασμένη Πέμπτη στο ελληνικό κοινοβούλιο. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του προβλήθηκαν βίντεο δύο Ελλήνων στην καταγωγή μαχητών που πολεμούν αυτή τη στιγμή στη Μαριούπολη. Αρκετοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, το ΜΕΡΑ25, το ΚΚΕ και η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ απείχαν από τη συζήτηση. Η αναφορά στο Σύνταγμα του Αζόφ προκάλεσε ποίκιλες αντιδράσεις. Οι κυβερνητικοί απολογήθηκαν για τα μαγνητοσκοπημένα βίντεο. Αυτά είναι τα δεδομένα στα οποία συμφωνούμε όλοι. Η ερμηνεία των δεδομένων ωστόσο πάντοτε διαφοροποιείται.
Καλώς απευθύνθηκε ο Ζελένσκι τη Βουλή; Κάλλιστα. Μιλάμε για έναν δημοκρατικά εκλεγμένο ηγέτη, δημοκρατικής χώρας (έστω ατελούς) που δέχεται εδώ και σχεδόν δύο μήνες την εξόφθαλμα παράνομη εισβολή της Ρωσίας και της οποίας οι πολίτες βιώνουν καθημερινά την φρίκη του πολέμου. Η Ελλάδα είναι επίσης μια «δυτική» χώρα, με δημοκρατικά εκλεγμένο ηγέτη η οποία μάλιστα ιστορικά έχει βιώσει παρόμοιες καταστάσεις ενώ ακόμα και σήμερα εκτοξεύονται ενάντιά της πολεμικές απειλές. Η αναγκαιότητα της ομιλίας του ουκρανού προέδρου, εάν δεν ερείδεται στις κοινές μας ιστορικές προκλήσεις, σίγουρα θεμελιώνεται στον πυρήνα του κώδικα αξιών της εσωτερικής μας ταυτότητας και της εξωτερικής μας πολιτικής.
Καλώς προβλήθηκαν τα βίντεο με τους μαχητές; Μάλλον κακώς. Το πρόβλημα με τα βίντεο είναι τόσο θεσμικό όσο και επικοινωνιακό που εν τέλει καταλήγει ουσιαστικό. Από την αρχή της όλης διαδικασίας δεν τηρήθηκε το άρθρο 62Α του Κανονισμού της Βουλής που προβλέπει ότι μόνο μετά από πρόταση του Προέδρου της Βουλής, γνώμη της διάσκεψης των Προέδρων και απόφαση της ολομέλειας μπορούν να απευθύνονται στη Βουλή Πρόεδροι κυβερνήσεων, αρχηγοί κρατών και πρόσωπα διεθνούς κύρους. Κακώς ο πρωθυπουργός απηύθυνε ο ίδιος την πρόσκληση. Κακώς ο Ζελένσκι δεν ενημερώθηκε για την ύπαρξη του κανονισμού. Για να γίνω σαφέστερος, δεν εννοώ ότι έπρεπε να λογοκριθεί η ομιλία ενός ηγέτη χώρας που δέχεται εισβολή. Ζητάω το minimum. Την ενημέρωση του για τον νόμο και την τήρηση του. Αυτό ισχύει μόνο και μόνο για την μετάδοση των βίντεο χωρίς να εξετάζω το τι ειπώθηκε.
Τι συζητάγαμε την επόμενη της ομιλίας Ζελένσκι; Ποια ήταν η πρώτη αντίδραση δημοσιολογούντων και μη; Μα φυσικά το λατρεμένο μας Τάγμα Αζόφ. Δεν θα μπω στη διαδικασία να εξηγήσω τι ακριβώς είναι το -Σύνταγμα πλέον- αυτό. Υπάρχουν πολλοί ειδικότεροι εμού οι οποίοι μάλιστα διαφωνούν ριζικά μεταξύ τους. Όχι στο τι ήταν το Αζόφ το 2014 και στις νεοναζιστικές του παραδόσεις, αλλά στο τι είναι τώρα. Η κρατούσα άποψη για το θέμα αναφέρει πως το Αζοφ ως Σύνταγμα της Ουκρανικής Εθνοφρουράς πια, υπαγμένο στο Υπουργείο Εσωτερικών αποτελεί τμήμα της ουκρανικής άμυνας και μάλιστα εκείνο που μάχεται για την ελευθερία της Μαριούπολης. Τα ακροδεξιά στοιχεία δεν είναι σήμερα τόσα όσα ήταν το 2014 ενώ ο συνολικός αριθμός των μελών του είναι δυσθεώρητα μικρός και η πολιτική επιρροή του στην ουκρανική κοινωνία απελπιστικά ισχνή, γεγονότα που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το περιεχόμενο της Ρωσικής προπαγάνδας. Έχει κατηγορηθεί για βασανιστήρια και άλλα εγκλήματα από διεθνείς οργανώσεις, κάτι βέβαια που ισχύει και για τους ρωσόφωνους στρατιώτες του Ντονμπάς. Η απόπειρα εξαγωγής ακριβών συμπερασμάτων για το σημερινό Αζοφ παρουσιάζεται ως εγχείρημα ιδιαίτερα επισφαλές.
Αυτό ωστόσο που θα έπρεπε να μας απασχολεί για την ανάλυση της ουσιαστικής πτυχής των βίντεο αναμφίβολα ΔΕΝ είναι το Τάγμα Αζόφ. Ο Αναστάσιος και ο Μιχάλης, δεν μίλησαν ως εκπρόσωποι της εν λόγω οργάνωσης αλλά ως Έλληνες στην καταγωγή ουκρανοί πολίτες που μάχονται για την δημοκρατία και την ελευθερία απέναντι στον στρατό ενός αυταρχικού και αιμοδιψούς καθεστώτος. Μίλησαν ως υπερασπιστές του ουκρανικού και του ευρωπαϊκού εδάφους. Ως πιθανότατα μελλοθάνατοι. Τους γνωρίζουμε προσωπικά; Σαφώς και όχι. Τότε πώς τους αποκαλούμε με τέτοια ευχέρεια ναζί; Και δεν μιλάω για τους απλούς ψηφοφόρους. Μιλάω κυρίως για δημοσιογράφους και πολιτικούς συγκεκριμένων ιδεολογικών αναφορών γνωστούς για της σταδιοδρομίας τους και την συμπόρευση τους με ακραία στοιχεία. Γνωρίζουν άραγε όλοι αυτοί πόσο βάναυση προσβολή είναι να σε αποκαλεί κάποιος ναζί δίχως να σε γνωρίζει προσωπικά και δίχως να διαθέτει στοιχεία μόνο και μόνο επειδή αυτό λένε οι φήμες ή επειδή δεν του αρέσει η φάτσα σου; Και το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί ζουν κάθε δευτερόλεπτο με τη βεβαιότητα του θανάτου. Προφανώς η υπεράσπιση της πατρίδας δεν συνιστά αιτία απόδοσης χάρης και ασυλίας ή απεμπόλησης ακραίων ιδεολογικών υποβάθρων. Όταν όμως η παρέμβαση στοχεύει στην ανάδειξη του ελληνικού συνδέσμου με την Μαριούπολη και όχι με κάποιο αμφιλεγόμενο στρατιωτικό σύνταγμα, η εμμονική προσήλωση στο επουσιώδες και μη αποδεδειγμένο δημιουργεί εύλογα προβληματισμό για την ηθική και πολιτική αξία των διαμαρτυρόμενων.
Παραπάνω επισήμανα πως η βιντεοσκοπημένη παρέμβαση μπορεί να θεωρηθεί θεσμική και επικοινωνιακή παρασπονδία. Η θεσμική διάσταση ναι μεν ευδιάκριτη και κομβική αλλά ολίγον αδιάφορη και άνοστη για την κοινή γνώμη. Ο επικοινωνιακός απόηχος ήταν εκείνος που μονοπώλησε το ενδιαφέρον της πολιτικής και δημοσιογραφικής ζωής της χώρας. Δεν χωρεί αμφιβολία για την άγνοια του προέδρου Ζελένσκι ως προς της ιδεολογική σύσταση της Ελλάδας. Δεν χωρεί αμφιβολία για το ότι δεν γνώριζε πόσο έυκολα αποκαλούμε κάποιον ναζί στην Ελλάδα και πόσοι είναι εκείνοι που υποστηρίζουν τον Πούτιν και τη Ρωσία. Διατηρώ επιφυλάξεις για το αν μια εκδοχή της ομιλίας του ουκρανού προέδρου δίχως τα πρόσθετα βίντεο θα προκαλούσε διαφορετικές αντιδράσεις στα social media και στις καφενειακές συζητήσεις. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκλήθηκε από το θεσμικό αυτό ατόπημα ήταν η εστίαση των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε αυτό και η παράλληλα εκτυλιχθείσα πολιτική αντιπαράθεση. Μια αντιπαράθεση βέβαια που κατέληξε στην ορθά απολογητική στάση της κυβέρνησης. Μιλάω για ορθά απολογητική στάση γιατί το περιεχόμενο των εξηγήσεων περιορίστηκε ως επί το πλείστον στον θεσμικό και επικοινωνιακό μανδύα του ζητήματος και όχι στον stricto sensu ουσιαστικό.
ΜΕΡΑ25, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ ΚΑΙ ΚΚΕ: Η πραγματικά θλιβερή στάση τους από την έναρξη του πολέμου κορυφώθηκε με την αποχή τους κατά την διάρκεια της ομιλίας Ζελένσκι. Δεν προκαλούν πλέον εντύπωση οι αντιδημοκρατικές και ανελεύθερες κλίσεις και προτιμήσεις τους. Αυτό που ειλικρινά πρέπει όλοι οι εχέφρονες πολίτες να θεωρήσουμε απαράδεκτο είναι η απουσία πολλών βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι απίστευτα στενάχωρο το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να εμφανίζεται διασπασμένο και ασπαζόμενο επαμφοτερίζουσες θέσεις στα μεγάλα κρίσιμα ζητήματα.
**Τα άρθρα “Άποψης” εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους και δεν συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με την άποψη των “The Athenian Times”
