Προχθές ολοκληρώθηκε το τριήμερο ανέβασμα της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου με το έργο «Πέρσες» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη. Εάν εξαιρέσει κανείς τις διαφορετικές – λόγω των τηρουμένων για τον κορωνοϊό μέτρων – συνθήκες, για άλλη μία φορά η ατμόσφαιρα στο αργολικό θέατρο ήταν υποβλητική. Φέτος με αφορμή τα 2500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας η παράσταση μεταδόθηκε και εκτός Ελλάδας μέσω YouTube.
Το έργο είναι το παλαιότερο πλήρες έργο της παγκόσμιας δραματουργίας που σώζεται σήμερα και πραγματεύεται την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται τη συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα. Η αντιπολεμική διάθεση του Αισχύλου είναι εναργής καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου.
Ο Αισχύλος – τιμώντας τους νικητές – θέτει ένα διαχρονικό προβληματισμό για τον κίνδυνο της έπαρσης και της αλαζονείας της εξουσίας. Διατυπώνει ρητά την επιφύλαξή του για τη συμπεριφορά του Ξέρξη και βεβαιώνει το κοινό πως η βαριά ήττα του περσικού στρατεύματος στην Ελλάδα είναι συνέπεια αυτής. Η νίκη συνοδεύει τους συνετούς ενώ η αλαζονεία τιμωρείται. Ο Ξέρξης υπερτιμά τις δυνάμεις του, υπερβαίνει τα όρια και προσβάλλει τους θεούς διαπράττοντας το αμάρτημα της ύβρεως. Κάθε πράξη κρίνεται και αξιολογείται από τους θεούς οι οποίοι κλήθηκαν να αποκαταστήσουν την ισορροπία στον κόσμο των ανθρώπων.
Το έργο χωρίζεται σε τέσσερις σκηνές. Αρχικά ο χορός εκφράζει την υπερηφάνεια για τη δύναμη των Περσών. Η απαισιοδοξία και η ανησυχία όμως για την τύχη των στρατιωτών είναι παρούσα από την πρώτη στιγμή. Η μητέρα του Ξέρξη Άτοσσα προαισθάνεται την ήττα του περσικού στρατού. Η είσοδος ενός Πέρση αγγελιαφόρου διακόπτει τη ροή. Η είδηση της ήττας είναι βαριά και η εξονυχιστική περιγραφή της καταστροφής στη ναυμαχία είναι ανατριχιαστική. Το προαίσθημα της Άτοσσας επιβεβαιώθηκε. Ο περσικός στρατός συνετρίβη. Μέσα από μία ιδιαίτερη χορογραφία ο Χορός καλεί τον Δαρείο (πατέρα του Ξέρξη) από τον Άδη, και το φάντασμα του βασιλιά εμφανίζεται για να μας αποκαλύψει ότι η ύβρις του Ξέρξη στάθηκε η αληθινή αιτία για την ήττα στη Σαλαμίνα. Στο τέλος ο Ξέρξης ταπεινωμένος, με κουρελιασμένα ρούχα, εισέρχεται στη σκηνή και με την εμπειρία της φρικτής ήττας ξεσπά σε θρήνο.
Ο Αισχύλος είναι καθηλωτικός στις περιγραφές του – ειδικά σ’ αυτή των νεκρών και όσων έμειναν πίσω είναι όντως συγκλονιστική. Η ικανότητά του να πλάθει εικόνες με λεπτομερείς περιγραφές χρησιμοποιώντας λέξεις που φαίνονται εκ πρώτης να περισσεύουν (π.χ. αλμυρή θάλασσα, ανθοδίαιτη μέλισσα, στρατιώτες – έφιπποι και πεζοί) καθιστούν τόσο ξεχωριστή τη «γλώσσα» του και την επικοινωνία του με τον κόσμο. Για τη βαθύτερη ερμηνεία των γεγονότων ο Δαρείος συγκρίνει το δικό του βασίλειο με του γιου του. Και ο Δαρείος είχε επεκτατικές βλέψεις, ωστόσο ο Ξέρξης παρασυρόμενος από την ισχυρογνωμοσύνη της ηλικίας του, δεν μπόρεσε (ή δεν ήθελε) να αντιληφθεί τα όρια οπότε η υπέρβαση αυτών ήταν συνακόλουθη.
Ο Αισχύλος υπογραμμίζει το στοιχείο της μοίρας μέσα στο έργο. Ακούγεται – για τον Ξέρξη – πολλές φορές ο χαρακτηρισμός «δύσμοιρος» ή «άτυχος» και γίνεται λόγος περί διάψευσης των προσδοκιών του από τη μοίρα. Απ’ ότι φαίνεται η μοίρα παίζει ενεργό ρόλο στον τρόπο καθορισμού της ζωής των ανθρώπων. Η καταστροφή λοιπόν ήταν θέλημα των θεών.
Η περιγραφή των Ελλήνων από το χορό δίνεται μέσα από τη φράση “κανενός δεν είναι δούλοι και κανένας δεν τους δίνει διαταγές”. Ο Αισχύλος δεν ξεχνά μέσα στο έργο να τονίσει την αξία της αθηναϊκής δημοκρατίας, καταδεικνύοντας τα δεινά της δεσποτικής περσικής κυριαρχίας και περνώντας πάνω από όλα το αντιπολεμικό μήνυμα («ποτέ δεν χάθηκαν τόσες ψυχές σε μία μέρα»).
Αναφορικά με την εκτέλεση του έργου οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την καταπληκτική δουλειά του Κωνσταντίνου Ρήγου στο στήσιμο της δύσκολης χορογραφίας με τους συμβολισμούς της (κουπιά), καθώς και τη μουσική του Γιώργου Πούλιου που συνέβαλε στην ένταση και την αισθητική του έργου. Όλοι οι τομείς ήταν ιδιαίτερα προσεγμένοι (ηθοποιοί, φώτα, σκηνικά, κοστούμια) με την πινελιά του ταλαντούχου Δημήτρη Λιγνάδη.
Πηγές φωτογραφιών: www.in.gr και www.lifo.gr
