Η αποστολή ανθρώπων στον γείτονα πλανήτη Άρη ανέκαθεν ενθουσίαζε την επιστημονική κοινότητα αλλά και την φαντασία του απλού κόσμου. Ήδη από το 1950, η εξερεύνηση του κόκκινου πλανήτη έχει αποτελέσει πάρα πολλές φορές στόχο διαστημικών αποστολών, ενώ από το 2010, δεν είναι λίγες οι προτάσεις που σχεδιάζουν μέχρι και τον εποικισμό του.
Ο αγώνας για την κατάκτηση του Άρη ξεκίνησε στις 10 Οκτωβρίου 1960 με την αποστολή Mars 1M No.1 της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν προγραμματισμένη να πλησιάσει στον Άρη, εξερευνώντας τον διαστημικό χώρο από την Γη ως αυτόν. Ωστόσο, πέντε λεπτά μετά την αποτυχημένη εκτόξευσή του, επανήλθε στην ατμόσφαιρα και διαλύθηκε σε αυτή.
Μερικές ακόμα αποτυχημένες αποστολές εκ μέρους της Σοβιετικής Ένωσης ακολούθησαν, ώσπου, τον Νοέμβριο του 1964, η NASA σχεδίασε δύο πανομοιότυπα διαστημικά σκάφη, το Mariner 3 και το Mariner 4, επίσης σχεδιασμένα να πλησιάσουν τον κόκκινο πλανήτη. Αν και οι μπαταρίες του Mariner 3 τελείωσαν μόλις οχτώ ώρες μετά την εκτόξευσή του, το Mariner 4 κατάφερε να εκτελέσει με επιτυχία την αποστολή του, στέλνοντας τις πρώτες κοντινές φωτογραφίες από έναν ανεξερεύνητο, ως τότε, κόσμο.
Στη συνέχεια, από τη μία η Σοβιετική Ένωση κι από την άλλη οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολούθησαν να εκτοξεύουν οχήματα προς τον Άρη με ιδιαίτερο ζήλο. Ορόσημο όλων αποτελεί το σοβιετικό Mars 3, το οποίο, στις 2 Δεκεμβρίου 1971 έφτασε με επιτυχία στην επιφάνεια του Άρη, έστειλε μία φωτογραφία, κι έπειτα το σήμα του χάθηκε για πάντα, πιθανότατα λόγω μιας έντονης αμμοθύελλας που μαινόταν εκείνη την ώρα.
Φυσικά, η προσπάθεια συνεχίστηκε, υποδαυλισμένη πάντα και από τον ανταγωνισμό των δύο δυνάμεων στα πλαίσια του Ψυχρού πολέμου. Από τις πιο σημαντικές αποστολές αποτελούν τα Vikings 1 και 2, “δίδυμα” σκάφη της NASA τα οποία, από την “προαρείωση” τους το 1976 μέχρι και το 1982 συνέλεξαν δεδομένα που, μεταξύ άλλων, απέδειξαν ότι ο Άρης δεν μπορεί να φιλοξενήσει ζωή, τουλάχιστον στην μορφή που γνωρίζουμε. Και, βέβαια, τα επίσης δίδυμα Spirit και Opportunity, δύο rovers της NASA που έφτασαν στον Άρη το 2004 και, αν και σχεδιασμένα να λειτουργήσουν μόλις για τρεις μήνες, “επιβίωσαν” μέχρι το 2010 και το 2018, αντίστοιχα (ο χρόνος ζωής του Opportunity, δεκαέξι έτη, αποτελεί ρεκόρ χρόνου “ζωής” στην επιφάνεια του Άρη).
Και το ταξίδι συνεχίζεται…
Το 2012 ιδρύεται ο οργανισμός Mars One, με σκοπό την δημιουργία μιας αποικίας στον Άρη μέχρι το 2027, από όπου όμως οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να επιστρέψουν. Ωστόσο, περισσότεροι από 20000 άνθρωποι από όλον τον πλανήτη δηλώνουν συμμετοχή με ενθουσιασμό, ελπίζοντας να επιλεχθούν στο πλήρωμα των αποστολών του Mars One. Η εταιρεία όμως λαμβάνει αρκετή αρνητική κριτική, με τις περισσότερες κατηγορίες να υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο σχέδιο είναι ιατρικά, οικονομικά και τεχνικά αδύνατον, και πολλαπλές πηγές να το περιγράφουν ως “αποστολή αυτοκτονίας” ή “απάτη”.
Τον Απρίλιο του 2015, ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Bas Lansdorp, παραδέχεται ότι το σχέδιό τους για την αποστολή ανθρώπων στον Άρη είναι κατά κύριο λόγο, φαντασία. Το 2019, ανακοινώνεται επίσημα ότι ο Mars One χρεοκόπησε και έκλεισε προσωρινά, με το συνολικό χρέος να ανέρχεται σε ύψος περίπου ενός εκατομμυρίου ευρώ.
Τον Ιούνιο του 2013, ο Buzz Aldrin, Αμερικάνος μηχανικός και ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, στην θρυλική αποστολή Apollo 11, έγραψε μια γνωμάτευση, που δημοσιεύτηκε στους New York Times, στην οποία πρότεινε την ιδέα μιας επανδρωμένης αποστολής στον Άρη. Υποστήριξε ότι η Σελήνη “όχι ως προορισμό, αλλά περισσότερο ως σημείο αφετηρίας, το οποίο δίνει στην ανθρωπότητα την δυνατότητα να εγκατασταθεί στον Άρη και να γίνει ένα είδος εξαπλωμένο σε δύο πλανήτες”.
Το 2001, ο Elon Musk, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της εποχής μας, ιδρύει την SpaceX, με στόχο να μειώσει το κόστος των διαστημικών ταξιδιών κατά 90% και να επιτύχει τον εποικισμό του Άρη. Το 2011, δηλώνει σε συνέντευξή του ότι θα στείλει ανθρώπους στον Άρη μέσα στα επόμενα 10-20 χρόνια.
Τον Σεπτέμβριο του 2016 αποκαλύπτει κάποιες λεπτομέρειες του σχεδίου του για την εξερεύνηση και τον εποικισμό του κόκκινου πλανήτη. Σύμφωνα με αυτές, οι πρώτες επανδρωμένες αποστολές θα μεταφέρουν δώδεκα άτομα καθεμία, με πρωταρχικό στόχο να κατασκευάσουν μια “υποτυπώδη βάση”, καθώς και “να χτίσουν και να επιλύσουν τα προβλήματα της μονάδας παραγωγής προωθητικού αερίου και του πρωτεύοντος συστήματος ισχύος της αρειανής βάσης”. Δηλώνει, ακόμα, ότι ελπίζει πως μια τέτοια αποικία θα μπορέσει να εξαπλωθεί σε μια αυτόνομη κοινότητα, τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου κατοίκων. Τον Μάρτιο του 2019, προτείνει ότι η ίδρυση μιας αυτάρκους Αρειανής πόλης είναι θεωρητικά πιθανή μέχρι το 2050.
Γιατί, όμως, γίνονται τόσες προσπάθειες να φτάσει ο άνθρωπος στον Άρη; Φταίει απλώς η ανθρώπινη φιλοδοξία, που συνοψίζεται, κυριολεκτικά, στην φράση “the sky is the limit”; Ή μήπως υπάρχουν κι άλλοι λόγοι, πιο υπαρξιακοί;
Αυτό που καθιστά το ανθρώπινο είδος μοναδικό, ως τώρα, στο Σύμπαν, είναι η νοημοσύνη. Η εξαφάνιση της συνειδητής σκέψης θα είναι η μεγαλύτερη απώλεια στην ιστορία (την ανθρώπινη, βέβαια, γιατί το Σύμπαν θα συνεχίσει να υπάρχει απολύτως αμετάβλητο και χωρίς εμάς). Τι γίνεται, λοιπόν, αν είμαστε μοναδικοί στο Σύμπαν και η Γη, ή τουλάχιστον ο ανθρώπινος πολιτισμός, καταστραφεί ξαφνικά; Όπως, για παράδειγμα, εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι πριν από εξήντα πέντε εκατομμύρια έτη. Επ’ αυτού, ο Elon Musk ελπίζει ότι ως τότε θα έχουμε εποικίσει νέους πλανήτες, ώστε να είμαστε ανθεκτικοί ενάντια στο τρωτό μας αυτό σημείο. Προτείνει, στην ουσία, την δημιουργία βιώσιμων εφεδρικών τόπων κατοικίας, όχι βέβαια από το μηδέν, αλλά με την μετακίνησή μας σε γειτονικούς, προς το παρόν αφιλόξενους για εμάς, κόσμους.
Το συνολικό εγχείρημα ακούγεται τουλάχιστον υπέροχο, αλλά η αποστολή ανθρώπων στον Άρη δεν είναι απλώς υπόθεση οικοδόμησης ενός μεγάλου διαστημοπλοίου που κινείται πολύ γρήγορα. It’s not just rocket science. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι οι ψυχολογικές επιπλοκές δεν θα αποτελέσουν έναν εφιάλτη για όσους εμπλέκονται, ένα σημαντικό ζήτημα παραμένει αδιευκρίνιστο. Η έκθεση σε διαστημική ακτινοβολία για παρατεταμένες περιόδους, όταν δεν υπάρχει η προστατευτική ασπίδα της Γης, η λεγόμενη μαγνητόσφαιρα, είναι, σύμφωνα με τις τωρινές μας γνώσεις, θανατηφόρα. Άλλη μια “αποστολή αυτοκτονίας”, λοιπόν; Πιθανώς, τουλάχιστον για τα επόμενα αρκετά χρόνια.
Φαίνεται, επομένως, πως ο άνθρωπος δεν είναι ακόμα έτοιμος να μεταναστεύσει μακριά από τον μητρικό πλανήτη του. Αντί να διοχετεύουμε την έμπνευση και τα λεφτά μας σε μια ματαιόδοξη και εγωιστική προσπάθεια αυτοσυντήρησης για να αποφύγουμε το μοιραίο, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ίδιο το μοιραίο. Μπορούμε να συντηρήσουμε, να προστατεύσουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί (και τους εαυτούς μας). Και που είναι ο μόνος που μας παρέχει γενναιόδωρα ό,τι χρειάζεται για την επιβίωσή μας.
Κλείνοντας, το τραγούδι από όπου κλάπηκε ο τίτλος αυτού του άρθρου. Life on Mars? , David Bowie. Πρωτοακούστηκε το 1971 και, σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, εξακολουθεί να μένει επίκαιρο. Δεν αναφέρεται σε ένα φανταστικό διαστημικό ταξίδι στον Άρη. Μιλάει για μια κοπέλα, η οποία βιώνει μια δύσκολη καθημερινότητα, και ενώ οι ταινίες αποτελούν συνήθως για εκείνη το μοναδικό της μέσο διαφυγής, ανακαλύπτει ότι κι αυτές είναι βαρετές, εμπορευματοποιημένες, φθαρμένες από την ρουτίνα. Απηυδυσμένη, αναρωτιέται ενδόμυχα αν υπάρχει ζωή στον Άρη, ώστε να μπορέσει να ζήσει εκεί.
