Προσοχή: Το οπτικοακουστικό υλικό μπορεί να είναι σκληρό για κάποιους αναγνώστες
Με αφορμή την επέτειο των 11 χρόνων από τη δολοφονία του δεκαπεντάχρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον ειδικό φρουρό Επαμεινώνδα Κορκονέα κάνουμε μία αναδρομή σε περιστατικά του παρελθόντος που στιγμάτισαν το πανελλήνιο και οδήγησαν στην αμφισβήτηση του κοινωνικού σώματος για την αξιοπιστία και φερεγγυότητα των δυνάμεων ασφαλείας.
1) Δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνόμο Θανάση Μελίστα
Το ημερολόγιο έδειχνε 17 Νοεμβρίου 1985. Η πορεία για την 12 επέτειο του Πολυτεχνείου είχε ολοκληρωθεί στην Αμερικάνικη Πρεσβεία χωρίς επεισόδια και κατά συνέπεια κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τη συνέχεια εκείνης της νύχτας. Μία κλούβα των ΜΑΤ βρίσκεται στην περιοχή των Εξαρχείων. Αρχίζουν μικροσυμπλοκές μεταξύ των δυνάμεων των ΜΑΤ και αντιεξουσιαστών μέσα στους οποίους βρίσκεται και ο 15χρονος Μιχάλης Καλτεζάς. Κάποιοι αστυνομικοί μέσα στην ένταση πυροβολούν για εκφοβισμό στον αέρα αλλά ο Θανάση Μελίστας σημαδεύει ευθεία και ρίχνει προς τους αντιεξουσιαστές. Η σφαίρα βρίσκει στο πίσω μέρος του κεφαλιού τον Καλτεζά ο οποίος πέφτει ακαριαία νεκρός ένα τέταρτο μετά τα μεσάνυχτα. Ο δολοφόνος Μελίστας δεν καταδικάζεται πραγματικά ποτέ και δεν περνάει ούτε μία μέρα στη φυλακή. Συγκεκριμένα καταδικάστηκε πρωτόδικα σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση με αναστολή και σε δεύτερο βαθμό αθωώθηκε στις 26 Ιανουαρίου 1990 από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο με ψήφους 6-1. Συνήγορος υπεράσπισης ήταν ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος ενώ στην πολιτική αγωγή συμμετείχαν ο Φώτης Κουβέλης και ο Νίκος Κωνσταντόπουλος.
2) Δολοφονία Ιάκωβου Κουμή και Σταματίνας Κανελλοπούλου από πρωτοφανή άσκηση βίας από τα ΜΑΤ
Ήταν 16 Νοεμβρίου 1980 και η πορεία αυτή του Πολυτεχνείου έμελλε να μείνει στην ιστορία ως αυτή με τα πιο βίαια επεισόδια μετά την πτώση της Χούντας. Τα αισθήματα αντιαμερικανισμού ήταν ακόμη πολύ έντονα στην ελληνική κοινωνία τόσο για την στήριξη των Αμερικανών στο δικτατορικό καθεστώς όσο και για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Ωστόσο, η Κυβέρνηση Ράλλη σκοπεύει να ξανασυμμορφώσει την Ελλάδα με την «δυτική γραμμή» γι’ αυτό και τον Οκτώβρη του ίδιου έτους η Ελλάδα ξαναμπαίνει στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Δεδομένων αυτών των εξελίξεων η πορεία μνήμης της εξέγερσης του Πολυτεχνείου πρέπει πάση θυσία να μην επιτραπεί να φτάσει στην Αμερικάνικη Πρεσβεία. Το κύριο σκέλος της πορείας συμμορφώνεται και σταματά στο Σύνταγμα αλλά γύρω στις 9 το βράδυ, συγκεντρώνονται υπό την αιγίδα της μειοψηφίας της ΕΦΕΕ περίπου 3.000 άτομα στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και επιχειρούν να κινηθούν προς την οδό Βασιλίσσης Σοφίας, όπου είναι παρατεταμένοι αστυνομικοί και από πίσω τους τα ΜΑΤ. Αρχίζει τότε ένα όργιο βίας, με χρήση όχι μόνο κλομπ αλλά – για πρώτη φορά μετά τη Χούντα – και πυροβόλων όπλων. Τα ΜΑΤ ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο και επιτίθενται όχι μόνο στους διαδηλωτές που αψήφησαν την κυβερνητική απαγόρευση, αλλά και κατά αυτών που ειρηνικά διαδήλωναν στην πλατεία Συντάγματος.
Τα επεισόδια χαρακτηρίστηκαν από σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο ως τα πιο αιματηρά μετά τα Ιουλιανά και διήρκεσαν μέχρι τις 4 τα χαράματα. Η Σταματίνα Κανελλοπούλου, εργάτρια από το Περιστέρι, έπεσε αναίσθητη και αιμόφυρτη από αλλεπάλληλα χτυπήματα αστυνομικών κλομπ στην οδό Πανεπιστημίου. Το πόρισμα του ιατροδικαστή ήταν 18 χτυπήματα στο κρανίο και βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Ο Ιάκωβος Κουμής συμμετείχε στην πορεία με την «Επιτροπή Αυτοδιάθεσης Κύπρου» και σύμφωνα με μαρτυρίες δεν συμμετείχε καν στα επεισόδια αλλά ήταν σε κοντινό καφενείο. Μεταφέρεται στο Λαϊκό και τα ξημερώματα της Κυριακής είναι ήδη κλινικά νεκρός. Στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή μία εβδομάδα αργότερα ο πρωθυπουργός, κ.Ράλλης, έκανε την εξής δήλωση που έμεινε στην ιστορία: «Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη». Ποτέ δεν απαντήθηκαν τα ερωτήματα που γεννιούνται και ποτέ κανείς δεν τιμωρήθηκε για τον θάνατο αυτών των δύο ανθρώπων.
3) Η υπόθεση της ζαρντινιέρας
Ο κύπριος φοιτητής Αυγουστίνος Δημητρίου το βράδυ της 17 Νοέμβρη του 2006 έκανε βόλτα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης καθώς η πορεία και κάποιες μικροσυμπλοκές είχαν τελειώσει ώρες πριν, ενώ αυτός δεν είχε καμία συμμετοχή σε οποιοδήποτε συμβάν. Ενώ βρισκόταν στη πλατεία Συντριβανιού τον πλησιάζει άντρας της ασφάλειας με πολιτικά και αρχίζει να τον χτυπάει ενώ ακολουθούν και άλλοι ασφαλίτες και δέχεται άγριο ξυλοδαρμό από όλους τους. Δίπλα ακριβώς ένστολοι παρακολουθούν το συμβάν ατάραχοι και αμέριμνοι. Έπειτα τον μεταφέρουν στην ασφάλεια ενώ η κατάστασή του απαιτεί να μεταφερθεί σε νοσοκομείο άμεσα. Τελικά τον μεταφέρουν σε νοσοκομείο στις 5 το πρωί και τον περιπαίζουν για το πού πραγματικά βρίσκεται.
Το ίδιο βράδυ, ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης, ο Βύρων Πολύδωρας, δήλωσε «Είδα επαγγελματισμό, μεθοδικότητα, σχέδιο και εφαρμογή του, ψυχραιμία και αυτοματισμό στη δράση που είχαν ως επακόλουθο την επιτυχία». Την ημέρα μετά την πορεία, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, Αντιστράτηγος Αναστάσιος Δημοσχάκης, χαρακτήρισε τα επεισόδια της προηγούμενης μέρας ως «περιορισμένης έκτασης τοπικού ενδιαφέροντος» και δήλωσε ότι «Η αυτοσυγκράτηση και η ψυχραιμία της Αστυνομίας ήταν παροιμιώδης». Η επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης αναφέρει «έπεσε αρχικά σε σταθμευμένο μοτοποδήλατο και στη συνέχεια σε ζαρντινιέρα που υπήρχε στο σημείο, με αποτέλεσμα να τραυματισθεί». Οι ποινές που επιβλήθηκαν στους εμπλεκόμενους ήταν μνημειωδώς επιεικείς.
Ακολουθεί το βίντεο του ξυλοδαρμού:
4) Βασανισμός Χρήστου Χρονόπουλου
Τον Μάιο του 2007 ο Χρήστος Χρονόπουλος ο οποίος έπασχε από ψυχική διαταραχή μεταφέρεται από αστυνομικούς στο ΑΤ Καλλιθέας για παρενόχληση θαμώνων σε μαγαζί, χωρίς ωστόσο να αντιμετωπίζει κάποιο σωματικό πρόβλημα. Δύο ώρες μετά την προσαγωγή του όμως, μεταφέρεται στο νοσοκομείο με ΕΚΑΒ σε κωματώδη κατάσταση. Ο βασανισμός του δεν θα αποβεί μοιραίος αλλά “τα όργανα της τάξης” των αφήνουν με μόνιμη και μη αναστρέψιμη αναπηρία. Υποφέρει ακόμα και σήμερα από δυσχέρεια βάδισης, νοητική έκπτωση, κρίσεις επιληψίας, ακράτεια, διαταραχές όρασης και μετατραυματική αμνησία . Ενώ τα δύο πρώτα δικαστικά συμβούλια είχαν απαλλάξει τους αστυνομικούς κάνοντας λόγο για αυτοτραυματισμό του θύματος, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας καταδικάζει δύο κατηγορούμενους αστυνομικούς με κάθειρξη 8 ετών με αναστολή, χωρίς την αναγνώριση ελαφρυντικού. Πρώτη φορά έγινε εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 137Α του ποινικού κώδικα, που κάνει λόγο για βασανιστήριο κρατουμένου.
Τα περιστατικά που επιλέγησαν θεωρήθηκαν ως τα διαχρονικά βιαιότερα. Καθώς συγκέντρωνα το υλικό για το άρθρο μου ήρθε στο μυαλό μία φράση από μία θεατρική παράσταση που είδα πρόσφατα ,ο τίτλος αυτής “Άγριος Σπόρος”: “Δεν ξέρω ποιο είδος είναι χειρότερο, αυτό που δίνει τις εντολές ή αυτό που τις υπακούει”. Η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί καθώς έρχονται αρκετά συχνά στο φως της δημοσιότητας άλλα περιστατικά άσκησης αδικαιολόγητης και υπερβολικής βίας από τις δυνάμεις ασφαλείας ακόμα και εναντίον φωτορεπόρτερ. Το ότι πολλές φορές αυτά συμβαίνουν σε τεταμένες και πολύ έντονα φορτισμένες καταστάσεις δεν αποτελεί δικαιολογία και ελαφρυντικό καθώς εδώ μιλάμε για τους εκπροσώπους ενός δημοκρατικού κράτους που έχουν το μονοπώλιο να ασκούν νόμιμη βία επομένως έχουν πολλαπλάσιες ευθύνες από ένα απλό πολίτη. Ωστόσο ούτε αυτοί είναι υπεράνω του νόμου και ως τέτοιοι πρέπει να αντιμετωπίζονται και από τη δικαιοσύνη.
Φυσικά κανείς δεν είναι άγιος γι’αυτό και πρέπει η Πολιτεία και οι αρμόδιοι να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να ελέγχουν τακτικά την ψυχική κατάσταση των αστυνομικών και σε περίπτωση αυθαιρεσιών τους να εντοπίζονται οι υπαίτιοι και να τιμωρούνται υποδειγματικά.
Σε αντίθετη περίπτωση, όσοι είναι υπεύθυνοι για την τήρηση του νόμου και της τάξης θα οδηγήσουν μοιραία τον κοινωνικό ιστό σε περαιτέρω δυσπιστία απέναντι στην αστυνομία και κατ’επέκταση αντιδράσεις οι οποίες θα είναι ανεξέλεγκτες ίσως και δικαιολογημένες στη συλλογική συνείδηση.
