Αδιαμφισβήτητα, ο εμβολιασμός αποτελεί πλέον ένα πολύκροτο ζήτημα, εν όψει της πανδημίας. Ο εμβολιασμός κατά του νέου κορωνοϊού είναι γεγονός και αποτελεί ένα ζήτημα με πτυχές κοινωνικές, δεοντολογικές και νομικές. Σαφώς, αποτελεί τόσο ατομική υπόθεση όσο και κρατική. Μέχρι τώρα, κανένα εμβόλιο δεν είναι υποχρεωτικό στην ελληνική έννομη τάξη, ασφαλώς ούτε αυτό για την καταπολέμηση του CoVid19. Είθισται πλείονες να συγχέουν την ισχυρή σύσταση με τον καταναγκασμό, κάτι που εκ των προτέρων οφείλουμε να διαχωρίσουμε. Η ισχυρή σύσταση από την πολιτεία, μέσω των επιστημόνων (ιατρών) δε συνεπάγεται και υποχρεωτικό εμβολιασμό, καθώς εξακολουθεί το άτομο να επιλέγει βάσει της ελεύθερης βούλησής του και σύμφωνα με την αρμόζουσα ιατρική ενημέρωση. Η τελική απόφαση, όμως, είναι του ατόμου, αμιγώς προσωπική. Επανήλθε στο προσκήνιο τις τελευταίες μέρες, η υποχρεωτικότητα του εμβολίου, ένα μείζον ζήτημα που με προβληματίζει αρκετά και θα ήθελα να εκφράσω τις σκέψεις μου, όσον αφορά το νομικό σκέλος, αλλά και το κοινωνικό κατ’ εμέ.
Όσον αφορά το νομικό σκέλος, ο εμβολιασμός εμπίπτει στο δικαίωμα στην υγεία του Σ21 παραγρ. 3, καθώς παραπέμπει στον ορισμό του ΠΟΥ, ο οποίος περιλαμβάνει προφανώς και την πρόληψη. Είναι ένα κοινωνικό δικαίωμα, που υποχρεώνει τα κρατικά όργανα να λαμβάνουν θετικά μέτρα πρόληψης και υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και να απέχουν από ιατρικές επεμβάσεις δίχως τη συναίνεση του ατόμου. Όπως είναι κοινώς παραδεκτό, ο εμβολιασμός πρέπει να τελεί υπό κρατική μέριμνα, υπό την έννοια της δωρεάν παροχής όλων των απαραίτητων εμβολίων, αδιακρίτως και καθολικά στους ανθρώπους. Μάλιστα, στο πλαίσιο της προστασίας της υγείας, το κράτος οφείλει να συγκαλεί επιστημονικές επιτροπές, να διασφαλίζει τη μέγιστη προστασία και να ενημερώνει επαρκώς μέσω των ειδικών για κάθε παροχή του.
Μάλιστα, τα μέτρα για τον CoVid19 μας απέδειξαν ότι το κράτος ενεργοποιήθηκε, περιορίζοντας αρκετά δικαιώματα, ώστε να προστατέψει τους πολίτες από τον ιό. Από τον Γενάρη τέθηκαν παγκοσμίως σε κυκλοφορία κάποια εμβόλια κατά του ιού, τα οποία συνεπώς έφθασαν και στην χώρα μας. Έτσι, πυροδοτήθηκε ένας δημόσιος διάλογος σχετικά με τη νομιμότητα του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Θα μπορούσε να νομοθετηθεί κάτι τέτοιο; Είναι εφικτό; Είναι νόμιμο;
Ο εμβολιασμός, κατ’ αρχάς, αποτελεί ιατρική πράξη, η οποία επεμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα, για την πρόληψη μιας ασθένειας, εν προκειμένω, του νέου ιού, με την επίτευξη ανοσίας στον οργανισμό. Όντας, λοιπόν, ιατρική πράξη απαιτεί ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ του προσώπου, όπως άλλωστε κάθε ιατρική πράξη. Αυτή η συναίνεση, μάλιστα, εδράζεται σε διάφορα νομοθετήματα. Αρχικώς, στο άρθρο 2Σ κατοχυρώνεται ο σεβασμός στην αξία του ανθρώπου, και στο άρθρο 5Σ η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, η προστασία της υγείας και η προστασία από βιοϊατρικές παρεμβάσεις. Ο Συνταγματικός νομοθέτης, λοιπόν, επιθυμεί άτομα με ελεύθερη βούληση σε κάθε τομέα. Επίσης, σε επίπεδο ευρωπαϊκό, το άρθρο 3 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κατοχυρώνει το δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητα. Συγκεκριμένα, αναφέρει στη παράγραφο 2, ότι στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας πρέπει να τηρείται «η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ενδιαφερομένου». Τέλος, ειδικότερο νομοθέτημα στη χώρα μας, ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν.3418/2005), στο άρθρο 12 κατοχυρώνει ως προϋπόθεση τέλεσης ιατρικής πράξης την συναίνεση του ασθενούς και θέτει και συγκεκριμένες προϋποθέσεις εγκυρότητας αυτής. Έτσι, συνειδητοποιούμε πως κατ’ αρχήν, ο άμεσος υποχρεωτικός εμβολιασμός είναι παράνομος. Τι γίνεται, όμως, με την έμμεση υποχρεωτικότητα; Τα λεγόμενα προνόμια των εμβολιασμένων;
Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού ανέκυψε παλαιότερα, όταν για την εγγραφή στο νηπιαγωγείο ήταν απαραίτητο να παιδιά να έχουν κάνει συγκεκριμένα εμβόλια. Μάλιστα, η νομολογία σε αυτό το ζήτημα είναι πλούσια, με πιο πρόσφατη την απόφαση του ΣτΕ 2387/2020, η οποία είναι αρκετά σημαντική και στη δημόσια διαβούλευση για να διαμορφώσουμε μια ορθή άποψη. Η εν λόγω απόφαση αναφέρει ότι η άρνηση εγγραφής είναι νόμιμη, καθώς η αξίωση του μη εμβολιασμού αντίκειται στην αρχή της ισότητας, καθώς ο μη εμβολιασμένος απολαμβάνει ένα ασφαλές περιβάλλον αλλά δεν συμμετέχει στην συλλογική προσπάθεια. Έτσι, το δικαστήριο σταθμίζει το δικαίωμα στην προσωπικότητα με το δικαίωμα στην υγεία των άλλων πολιτών. Και όντως, έχουμε μια σύγκρουση, εξαιρετικά δύσκολη, που νομοθετικά δεν μπορεί παρά να μην έχει μια ευελιξία, ώστε να υπάρχει μια ισορροπία. Το δικαστήριο, λέει κατ’ ουσίαν ότι η αρχή της ισότητας επιβάλλει συλλογική προσπάθεια για την επίτευξη κοινωνικής ασφάλειας, ανοσίας. Όμως, το ζήτημα με τον Covid19 είναι ακόμη πιο περίπλοκο. Γιατί άλλα εμβόλια να μην έχουν έμμεση υποχρεωτικότητα και αυτό να έχει; Μόνο δια του εμβολιασμού προστατεύεται η δημόσια υγεία; Έχει το εμβόλιο προστασία, δεδομένης της έκτακτης άδειας έγκρισης; Πολλά ερωτήματα.
Όσον αφορά τον covid19, παρατηρούμε προς το παρόν ότι δεν υπάρχει άμεση υποχρεωτικότητα σε καμία κοινωνική ομάδα, κάτι που με βρίσκει απολύτως σύμφωνη. Αν και με τον Ν. 4675/2020, ο οποίος έχει ψηφιστεί και ορίζει ότι με Υπουργική απόφαση, ύστερα από γνώμη εμπειρογνωμόνων, σε έκτακτες συνθήκες μπορεί να υποχρεωθούν οι πολίτες σε εμβολιασμό, έως τώρα δεν έχει εφαρμοσθεί κάτι τέτοιο. Μάλιστα, θεωρώ ότι το εν λόγω νομοθέτημα προσκρούει τόσο στο Σύνταγμα, όσο και στον ΧΘΔΑ. Όμως, τι συμβαίνει με την έμμεση υποχρεωτικότητα; Με αυτό τον όρο, εννοώ τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί κανείς να έχει (π.χ. αποκλεισμός από άλλα αγαθά, μετακινήσεις, παιδεία κλπ). Συζητείται έντονα, άλλωστε, το πιστοποιητικό εμβολιασμού. Έτσι, πλαγίως θα λέγαμε, ασκείται πίεση στους πολίτες ώστε να εμβολιαστούν. Αυτό όμως, δεν το κρίνω σωστό. Διότι, αφενός υπάρχουν ηπιότερα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας (π.χ. χρήση μάσκας, αποστάσεις κλπ) από την επέμβαση στο ανθρώπινο σώμα δίχως συναίνεση (αρχή αναλογικότητας), και αφετέρου καταλύεται ο πυρήνας της ανθρώπινης αξίας, καθώς το άτομο αντιμετωπίζεται ως μη σκεπτόμενο ον, που το ίδιο δεν μπορεί να αποφασίσει για το καλό της υγείας του. Άλλωστε, δεν είναι μια ανώδυνη πράξη, αλλά μια ιατρική πράξη που έχει παρενέργειες και μόνο το άτομο μπορεί να επιλέξει τι επιθυμεί, ώστε να είναι υπεύθυνο για κάθε τι που θα συμβεί.
Κάτι ακόμα, το οποίο με προβληματίζει ιδιαίτερα είναι το εξής: Μήπως το κράτος μετέρχεται το άτομο ως μέσο για τη προστασίας της δημόσιας υγείας και δεν ενδιαφέρεται κατ’ ουσίαν για κάθε έναν ξεχωριστά; Άλλωστε, βλέπουμε ότι όταν κάποιος πηγαίνει στο νοσοκομείο και πρέπει να μπει στην εντατική μπορεί να υπογράψει και να φύγει. Σε αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχει καμία αρνητική επίπτωση. Το ίδιο και αν κάποιος προσπαθήσει να αυτοκτονήσει. Αν δεν τα καταφέρει, δεν ενδιαφέρει το κράτος το κακό που ήθελε να προξενήσει στον εαυτό του. Με ποια λογική, λοιπόν, θέλει τώρα να επιβάλλει εμβολιασμό; Κατ’ εμέ, πρόκειται για έναν αθέμιτο παρεμβατισμό, ο οποίος «ευνουχίζει» την ανθρώπινη βούληση και περιορίζει σημαντικά το πυρήνα της ελευθερίας του προσώπου. Το κράτος, πιστεύω, οφείλει να ενημερώνει επαρκώς τους πολίτες για τα οφέλη του εμβολιασμού, να παρέχει δωρεάν κάθε τι που προάγει την υγεία, αλλά να μην παρεμβαίνει ούτε και εμμέσως στις επιλογές των ατόμων, διότι υποβιβάζει τη κρίση τους. Μάλιστα, όσον αφορά το πιστοποιητικό εμβολιασμού, ανοίγει ο «ασκός του Αιόλου», καθώς πρέπει να επανεξεταστεί το ζήτημα προστασίας των προσωπικών δεδομένων, του ιατρικού απορρήτου.
Ασφαλώς, τάσσομαι υπέρ της ζωής, υπέρ της υγείας κάθε προσώπου και θεωρώ ότι το κράτος οφείλει να πράττει τα μέγιστα για αυτόν το σκοπό. Όμως, τάσσομαι υπέρ της ελευθερίας του προσώπου, πολλώ δε μάλλον, όσον αφορά τον εμβολιασμό, καθώς υπάρχουν στην ιατρική κοινότητα ποικίλες και αντικρουόμενες απόψεις, τις οποίες ο πολίτης πρέπει να ακούσει, ώστε να διαμορφώσει ο ίδιος την κατάλληλη θέση και να πράξει αυτό που θεωρεί καλύτερο. Σίγουρα, η πολιτεία, έχει στην διάθεσή της ηπιότερα μέτρα, προς περιορισμό της πανδημίας, τα οποία είναι γενικής αποδοχής. Και μην λησμονούμε ότι εκτός της σωματικής υγείας, ο ΠΟΥ θεωρεί πτυχή της υγείας και την ψυχική. Και θεωρώ, ψυχοφθόρο τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, με κάθε τρόπο. Εν κατακλείδι, αν μεταγενέστερα, θεωρηθεί «κεκτημένο» του κράτους η ιατρική πράξη δίχως συναίνεση και επεκταθεί και σε άλλα ζητήματα υγείας; Χειρουργεία παραδείγματος χάριν;… Δεν θέλω να κινδυνολογώ, αλλά οφείλω να καταθέσω ειλικρινώς τους προβληματισμούς μου…
Βιβλιογραφία
- “Covid-19: Μπορεί ο εμβολιασμός να είναι υποχρεωτικός και ποιες οι συνέπειες ενός τέτοιου χαρακτηρισμού;”<https://www.lawspot.gr/nomika-nea/covid-19-mporei-o-emvoliasmos-na-einai-ypohreotikos-kai-poies-oi-synepeies-enos-tetoioy>.
- Βλαχόπουλος, Σπύρος. “Θεμελιώδη Δικαιώματα”. Νομική Βιβλιοθήκη, 2017. (Δικαίωμα στη Προστασία της Υγείας, σελ.503-521)
