Στις 8 Ιουνίου 1954, ο Βρετανός μαθηματικός Alan Turing εντοπίζεται νεκρός στο σπίτι του. Είχε πεθάνει ακριβώς την προηγούμενη μέρα. Αιτία θανάτου: αυτοκτονία μέσω δηλητηρίασης, συνέπεια της ορμονικής θεραπείας κατά της ομοφυλοφιλίας στην οποία είχε υποβληθεί τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Λίγα είναι γνωστά για το πρόσωπό του και για το έργο του. Κανένας σχεδόν δεν γνωρίζει (ή δεν θέλει να γνωρίζει) πως επρόκειτο για τον άνθρωπο που έθεσε τα πρώτα θεμέλια των υπολογιστικών μηχανών και της τεχνητής νοημοσύνης, κι ότι η ιδιοφυία του συντόμευσε τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο. Ευτυχώς, 67 χρόνια μετά, η ιστορία του είναι πλέον γνωστή.
Γεννήθηκε στις 23 Ιουνίου 1912 στο Λονδίνο, όπου και μεγάλωσε. Ήδη από πολύ πρώιμη ηλικία εμφάνισε σημάδια του ταλέντου του, καθώς έμαθε να διαβάζει σε διάστημα τριών εβδομάδων και αγαπούσε τα μαθηματικά και τους γρίφους. Στα λυκειακά του χρόνια, δε, ήρθε σε επαφή με το έργο του Einstein, το οποίο δεν δυσκολεύτηκε να μελετήσει και να επεκτείνει.
Την ίδια περίπου περίοδο γνώρισε και τον πρώτο του (ανεκπλήρωτο) «έρωτα», στο πρόσωπο του συμμαθητή του και φίλου του Christopher Morcom. Η σχέση τους ωστόσο διακόπηκε τον Φεβρουάριο του 1930, με τον θάνατο του τελευταίου, γεγονός που συντάραξε βαθιά τον Turing.
Τα επόμενα τέσσερα έτη τα αφιέρωσε στην απόκτηση πτυχίου στα Μαθηματικά, στο King’s College του Cambridge, από το οποίο αποφοίτησε με βαθμό Άριστα. Στην συνέχεια, μόλις το 1935, εκλέχτηκε μέλος του Κολλεγίου. Τότε ήταν που με την δημοσίευσή του «Για τους υπολογίσιμους αριθμούς, με μια εφαρμογή στην λήψη αποφάσεων», απέδειξε ότι μια μηχανή συγκεκριμένου είδους μπορεί να επιλύσει οποιοδήποτε κατανοητό μαθηματικό πρόβλημα, αρκεί αυτό να μπορεί να αναπαρασταθεί από ένα αλγόριθμο, δηλαδή μια σειρά σαφών λογικών εντολών, με αρχή και τέλος. Αυτή ήταν και η πρώτη δημοσίευση που τον καθιέρωσε στο επιστημονικό στερέωμα. Οι μηχανές στις οποίες αναφέρθηκε, δε, ονομάστηκαν αργότερα «μηχανές Turing» προς τιμήν του. To 1937, ξεκίνησε το διδακτορικό του στο Princeton. Στην διατριβή του μελέτησε προβλήματα τα οποία, αν και δεν μπορούν να αναπαρασταθούν από αλγορίθμους, είναι επιλύσιμα από μια μηχανή Turing.
Το 1938 ολοκλήρωσε τις σπουδές του κι επέστρεψε στο Cambridge. Με την κήρυξη του πολέμου της Μεγάλης Βρετανίας στην Γερμανία, την επόμενη χρονιά, προσχώρησε στην βασική ομάδα αποκρυπτογράφησης των γερμανικών μηνυμάτων. Αυτά κωδικοποιούνταν μέσω της συσκευής Enigma, η οποία αντιστοίχιζε κάθε γράμμα του αρχικού, μη κρυπτογραφημένου μηνύματος, σε ένα άλλο, αλλάζοντας όμως την αντιστοιχία κάθε φορά. Αφού το σήμα μεταδιδόταν, μια ίδια συσκευή – δέκτης ακολουθούσε την αντίστροφη διαδικασία για την αποκωδικοποίηση του μηνύματος. Έτσι όμως προέκυπταν 159 εκατομμύριοι πιθανοί συνδυασμοί, νούμερο τουλάχιστον αποθαρρυντικό για οποιαδήποτε τεχνολογία της εποχής. Σε αυτό το σημείο ήταν που, μεταξύ έντονης κυβερνητικής πίεσης και στενών προθεσμιών, ο Turing έκανε για μία ακόμα φορά το θαύμα του (αν και όχι με την υπερφυσική έννοια). Σχεδίασε και δημιούργησε την συσκευή Bombe (Βόμβα), μια πρώτη εκδοχή των μηχανών Turing. Ακόμα κι εκείνη, όμως, αδυνατούσε να πραγματοποιήσει τόσους υπολογισμούς άμεσα. Μετά από μήνες αποτυχημένων προσπαθειών, μια φωτεινή ιδέα από το ίδιο μυαλό έσωσε, και πάλι, την ημέρα. Τι κι αν, αναρωτήθηκε, σε κάθε μήνυμα αποκρυπτογραφούσαμε πρώτα λέξεις για τις οποίες θα είμαστε σίγουροι πως περιέχονται σε αυτό; Για παράδειγμα, κάθε γερμανικό σήμα θα περιείχε, αναμενόμενα, τον ναζιστικό χαιρετισμό “Heil Hitler”. Και πράγματι, έτσι συνέβη. Η αντιστοιχία μεταξύ των γραμμάτων ήταν πλέον γνωστή, και το ίδιο βράδυ του 1942, ο κώδικας του Enigma έσπασε, επιτέλους. Η μοίρα χιλιάδων στρατιωτών, και όχι μόνο, πέρασε στα χέρια μιας μικρής ομάδας επιστημόνων.
8 Μαΐου 1945, το πολυπόθητο επίσημο τέλος του πολέμου. Ο Turing, μαζί με την υπόλοιπη ομάδα, καίνε όλη τους την προσπάθεια ύστερα από εντολή της βρετανικής κυβέρνησης, με την προοπτική να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν την εργασία τους ξανά με πλήρη μυστικότητα, σε πιθανή μελλοντική ένοπλη σύρραξη.
Ο ίδιος ο Turing στα επόμενα χρόνια τελειοποιεί τους σχεδιασμούς των υπολογιστικών του μηχανών. Και τότε αντιμετωπίζει το πρόβλημα της τεχνητής νοημοσύνης. Σχεδιάζει ένα τεστ, ένα «παιχνίδι μίμησης», όπως ο ίδιος το αποκάλεσε, το οποίο θα μπορεί να ελέγχει πότε μια μηχανή είναι αρκετά ευφυής ώστε να μιμείται έναν άνθρωπο.
Το 1951 στρέφεται προς την μαθηματική βιολογία, και συγκεκριμένα τον κλάδο της μορφολογίας, δηλαδή του τρόπου ανάπτυξης σχημάτων και μοτίβων σε ζωντανούς οργανισμούς. Έναν χρόνο μετά, δημοσιεύει την «Χημική Βάση της Μορφογένεσης», αρκετά πριν κατανοηθεί πλήρως η ίδια η δομή και ο ρόλος του DNA. Το έργο του ακόμα θεωρείται θεμελιώδες στον τομέα.
Τότε περίπου είναι που χρεώνεται την κατηγορία της σεξουαλικής διαστροφής, ύστερα από έρευνα της αστυνομίας που έφερε στο φως την εγκληματική, για τα ήθη και τη νομοθεσία της εποχής, ομοφυλοφιλική σχέση που διατηρούσε την περίοδο εκείνη. Δικάζεται, και καταδικάζεται. Καλείται να επιλέξει μεταξύ φυλάκισης και ορμονικής θεραπείας, η οποία θα τον μετέτρεπε σε ολοκληρωμένο, πια, άνδρα. Επιλέγει το δεύτερο. Ενάμιση χρόνο μετά, επιλέγει, ξανά, να δώσει τέλος στη ζωή του, στα 41 του χρόνια.
Το 2009, ο Gordon Brown, πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, απολογήθηκε εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του Alan Turing. Το 2013, αντίστοιχα, η βασίλισσα Ελισάβετ του απένειμε μεταθανάτια χάρη, προς τιμήν των πρωτοποριακών επιτευγμάτων του.
Κι αν πρέπει να συνοψίσουμε αυτά τα επιτεύγματα σε μερικές προτάσεις, μπορούμε να θυμηθούμε πως η αποκωδικοποίηση του Enigma συντόμευσε την διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου κατά δύο έτη, σύμφωνα με εκτιμήσεις ιστορικών. Με άλλα λόγια, χάρισε την ζωή σε 14 εκατομμύριους ανθρώπους. Το επίτευγμα αυτό παρέμεινε κρατικό μυστικό για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Το έργο του Turing, δε, στάθηκε πυλώνας στην δημιουργία του κλάδου της πληροφορικής, ανοίγοντας τον δρόμο προς την μελέτη των «συσκευών Turing». Αυτών που σήμερα ονομάζουμε «υπολογιστές».
Η ταινία The Imitation Game (Παιχνίδι Μίμησης), παραγωγής 2014, περιγράφει γλαφυρά στην ζωή στου Alan Turing, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποκωδικοποίηση του Enigma. Στοιχεία της ταινίας (όχι προϊόντα μυθοπλασίας) έχω χρησιμοποιήσει και για το κείμενο αυτό.
