Η «Λάμψη» κέρδισε το στοίχημα του χρόνου. 40 χρόνια μετά προβάλλεται και εκτιμάται παγκοσμίως. Μακάρι να το ήξερε ο Κιούμπρικ αυτό αφού όταν πρώτο κυκλοφόρησε δεν έκανε καλή εντύπωση. Σήμερα όμως έχει αποκτήσει διαστάσεις μύθου, με άπειρες θεωρίες και ερμηνείες για την πλοκή, τα μηνύματα, το αινιγματικό τέλος, τους χαρακτήρες, τα ταξίδια στο χρόνο.
Ο Κιούμπρικ, βασισμένος στην ιστορία του Στίβεν Κινγκ, πραγματεύεται – μεταξύ άλλων – με εντελώς διαφορετική προσέγγιση από το Κουρδιστό Πορτοκάλι του 1971 τις παθογένειες της δυσλειτουργικής οικογένειας παραδίδοντας μαθήματα σκηνοθεσίας και στήνοντας (από όλες τις απόψεις – ανατριχιαστική μουσική, σχεδιασμός παραγωγής, μελετημένη σημειολογία) ένα φανταστικό θρίλερ – σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου και ειδικά των θρίλερ.
Ένας συγγραφέας με την οικογένειά του αναλαμβάνουν να περάσουν το χειμώνα σε ένα απομονωμένο ξενοδοχείο προκειμένου να το συντηρήσουν. Σύντομα όμως τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή…
Η αδυναμία του Τζακ Νίκολσον να ολοκληρώσει το βιβλίο του, η ουσιαστικά ανύπαρκτη πατρική φιγούρα του και η εμπλοκή σε διάφορες περιπέτειες μέσα στο ξενοδοχείο (αληθινές και φανταστικές) θα τον οδηγήσουν αργά ή γρήγορα στην παράνοια.
Οι ανεξήγητες καταστάσεις και η καταστροφική από την αρχή πορεία του πρωταγωνιστή πυροδοτούν με έναν σταθερό ρυθμό συγκρούσεις. Και όσο το χιόνι πέφτει έξω και αποκλείει το ξενοδοχείο άλλο τόσο ο Νίκολσον οδεύει προς την τρέλα με αποκορύφωμα την καταπληκτική σκηνή του μπάνιου που είναι αντιμέτωπος με την γυναίκα του. Ίσως και αντιμέτωπος με τον εαυτό του, την ύπαρξή του, και το πεπρωμένο το οποίο πραγματεύεται ο Κιούμπρικ.
Η διαφορά και η διαχρονικότητα της ταινίας έγκειται στον πραγματικό τρόμο που προκαλεί. Ο Κιούμπρικ δεν παίζει με φώτα, σκιές και τρομακτικά φαντάσματα προκαλώντας τεχνητό και εκβιαστικό φόβο. Αντίθετα με το ψυχολογικό του αυτό θρίλερ διδάσκει την «τέχνη του φόβου». Η ανθρώπινη ζωή, ο εγκλεισμός στους τέσσερις τοίχους, η απεραντοσύνη των (παγιδευμένων) ανθρώπινων ψυχών (αναλογία με το απέραντο ξενοδοχείο) τον εμπνέουν.
Ο Κιούμπρικ στήνει προσεκτικά τα κάδρα του, αψηφώντας πολλούς κανόνες αναδεικνύοντας την κινηματογραφική του μοναδικότητα. Τα Déjà vu, το έντεχνα τοποθετημένο μετέωρο μυστήριο, το παιχνίδι με το χρόνο, τις αναμνήσεις και τα ένστικτα είναι μόνο λίγα από τα δυνατά σημεία της ταινίας. Ξεχωριστός φυσικά στο εγχείρημά αυτό είναι ο γοητευτικός και συνάμα τρομακτικός (λόγω του διεστραμμένου χαμόγελού του) Τζακ Νίκολσον. Ο θρυλικός Νίκολσον όμως δεν θα μπορούσε να «κουβαλήσει» όλη την ταινία μόνος του χωρίς την κινηματογραφική σύζυγό του (με τον χαραγμένο στο πρόσωπο της τρόμο) και τον ολιγομίλητο – αλλά χαρακτήρα κλειδί στην υπόθεση – μικρό γιο του.
Με φόντο ένα τρομακτικής ατμόσφαιρας μοναχικό μέρος η διαστροφή ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας και μας βάζει και εμάς να «ακολουθήσουμε το μονοπάτι της τρέλας». Μπορεί πράγματι αυτή η ταινία να μας τρελάνει;
Κάποια facts της ταινίας:
1. Ο Κιούμπρικ σεβόμενος την ηλικία του μικρού Λόιντ – 6 χρονών – (γιου του Νίκολσον στην ταινία) δεν του γνωστοποίησε ποτέ ότι γύριζαν θρίλερ. Τον άφησε να πιστεύει ότι γύριζαν ένα δράμα (χαρακτηριστικά στην τελική σκηνή που ο Νίκολσον τον κυνηγάει στον κήπο – λαβύρινθο νόμιζε ότι είναι ένα αστείο παιχνίδι). Του έδειξαν λοιπόν μία άλλη εκδοχή της ταινίας, ενώ την πραγματική την είδε όταν έγινε 17.
2. Η θρυλική σκηνή του μπάνιου χρειάστηκε τρεις μέρες να γυριστεί και ο Νίκολσον αναγκάστηκε να σπάσει πάνω από 60 πόρτες. Λέγεται ότι αφού γινόταν η λήψη, ο διευθυντής φωτογραφίας, ο Κιούμπρικ και ο Νίκολσον, έβλεπαν την λήψη και ο Κιούμπρικ έλεγε: Πάρα πολύ καλή! Ξαναπάμε! Δεν είναι τυχαίο επομένως που θεωρείται απίστευτα απαιτητικός και αδιάλλακτος σκηνοθέτης. Πήρε πάντως αυτό που ήθελε μετά από 60 φορές…
3. Προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία μέσα στο θυμό διάθεση του Νίκολσον, τον είχαν αναγκάσει να τρώει επί δύο εβδομάδες “cheese sandwiches” το οποίο και μισούσε. Απ’ ότι φαίνεται πέτυχε βγάζοντας όλο το θυμό του στην καταπληκτική ερμηνεία του.
Γενικά επρόκειτο για μία πολύ απαιτητική παραγωγή, ατελείωτων ωρών (Η Σ. Ντιβάλ αρρώστησε για μήνες από τον εξαντλητικό σε παρατηρήσεις και τελειομανή Κιούμπρικ, ενώ από το έντονο στρες άρχισε να χάνει τα μαλλιά της). Οι ηθοποιοί παραδέχονται ότι είναι από τις πιο δύσκολες ερμηνείες της ζωής τους. Ο Κιούμπρικ όμως τα θυσίασε όλα στο βωμό του οράματός του και κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα έπος. Ίσως και να άξιζε τον κόπο…
Πηγή φωτογραφιών και εξωφύλλου: www.imdb.com
