Το Innowise Scale είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που φέρνει σε αλληλεπίδραση την επιστημονική έρευνα με τη νεοφυή επιχειρηματικότητα, απαντώντας σε υπαρκτά προβλήματα σε σχέση με την διαχείριση του νερού. Στο πρόγραμμα «Innowise Scale 2022» υπήρξε αποφασιστική ελληνική συμμετοχή, τόσο υπό την ιδιότητα των εταιρειών που πρότειναν καινοτόμες λύσεις, όσο και με αυτή των τελικών χρηστών που παρουσίασαν το πρόβλημά τους προς επίλυση. Στη δεύτερη κατηγορία, μεταξύ των πέντε case studies που εξετάσθηκαν, τα δύο αφορούσαν την Ελλάδα και συγκεκριμένα τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης του Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη και τον Δήμο Νισύρου.
Για το πρόγραμμα Innowise Scale μας μίλησε ο κ. Σεϊταρίδης Θωμάς*, Χημικός Μηχανικός της Δ.Ε.Υ.Α. Πυλαίας Χορτιάτη, ο οποίος συμμετείχε στις συναντήσεις ενημέρωσης με τις επιλεγείσες επιχειρήσεις και αξιολόγησε πιθανές εφαρμογές στη Δ.Ε.Υ.Α Πυλαίας Χορτιάτη, ενημερώνοντας στο μεταξύ την κοινότητα για τις ιδιαίτερες συνθήκες που διέπουν τους φορείς ύδρευσης στην Ελλάδα.
Ποιο είναι το αντικείμενο του προγράμματος Innowise Scale;
Το πρόγραμμα Innowise Scale υποστηρίζει νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (startups και scaleups) οι οποίες εργάζονται πάνω σε καινοτόμα προϊόντα ή υπηρεσίες που επιτρέπουν την καλύτερη διαχείριση του νερού, τη βελτιστοποίηση της σχέσης μεταξύ προσφοράς και ζήτησης νερού και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας στην κλιματική αλλαγή.
Το Innowise Scale επιταχύνει την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων παρέχοντας στις επιχειρήσεις εξατομικευμένη καθοδήγηση και εκπαίδευση, και συνδέοντάς τες με τελικούς χρήστες από τον βιομηχανικό αλλά και τον δημόσιο τομέα, με στόχο την επίλυση των τρεχόντων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Με αυτόν τον τρόπο, οι συμμετέχοντες απαντούν σε πραγματικές προκλήσεις που θέτουν οι τελικοί χρήστες (κάτοχοι προβλημάτων).
Το πρόγραμμα Innowise Scale διοργανώνεται υπό την αιγίδα του European Institute of Innovation and Technology, του Athena Research Centre, του πανεπιστημίου TuDelft και της εταιρείας BioAzul.
Ποιος είναι ο απολογισμός της τρίτης συναπτής χρονιάς εφαρμογής του προγράμματος, ήτοι του «Innowise Scale 2022»;
Η τρίτη χρονιά του προγράμματος ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 και συγκέντρωσε 40 κορυφαίες επιλεγμένες νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις και 5 κατόχους προβλημάτων (problem holders) που δραστηριοποιούνται στους τομείς διαχείρισης υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης, τροφίμων και ποτών, με δύο από αυτούς να βρίσκονται στην Ελλάδα: η ΔΕΥΑ Πυλαίας/Χορτιάτη και ο Δήμος Νισύρου.
Η Δ.Ε.Υ.Α. Πυλαίας Χορτιάτη συμμετέχει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στο Innowise Scale, έχοντας ήδη αποκομίσει τα οφέλη από την υλοποίηση του προγράμματος.
Η συμμετοχή του Δήμου Νισύρου στο πρόγραμμα έγινε με πρωτοβουλία του Δημάρχου κ. Κορωναίου Χριστοφή τον οποίο είχα την τιμή να γνωρίσω το 1999 στο Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Α.Π.Θ, όπου μεταξύ άλλων εργαστήκαμε σε θέματα ενεργειακής αξιοποίησης – αεριοποίησης απορριμμάτων εκκοκκιστηρίων βάμβακος. Μετά σχεδόν από πέντε μήνες δικτύωσης, συνεδριών, συζητήσεων και έρευνας αγοράς, πραγματοποιήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022 η εκδήλωση για την επιλογή των τριών βραβείων: 1o Βραβείο €12.000, 2o Βραβείο €10.000 και ειδικό βραβείο €30.000 για την πιλοτική εφαρμογή μίας πρότασης.
Ποιες καινοτόμες εφαρμογές προκρίθηκαν στο πρόγραμμα «Innowise Scale 2022» για τις περιπτώσεις ελληνικού ενδιαφέροντος;
Μετά από την εκδήλωση δικτύωσης (matchmaking) που έλαβε χώρα στις 5-6 Οκτωβρίου στο Μπιλμπάο της Ισπανίας, εντοπίστηκαν 7 εταιρείες από όλη την Ευρώπη για να παρέχουν καινοτόμες λύσεις στη ΔΕΥΑ Πυλαίας Χορτιάτη, και 7 εταιρείες από όλη την Ευρώπη για να παρέχουν καινοτόμες λύσεις στο Δήμο της Νισύρου.
Οι νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που συνεργάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος με τον Δήμου Νισύρου είναι οι AGUALYTICS (Ισπανία), FUELICS (Ελλάδα), WATCER (Ισπανία), AGUA DEL SOL (Γαλλία), PELAGOO (Ελλάδα), SOLARDEW LIMITED (Ολλανδία) AQUAPONICS IBERIA (Ιταλία).
Η επιλογή του Δημάρχου Νισύρου κ. Χριστοφή Κορωναίου για το ειδικό βραβείο (€30.000) ήταν η εταιρεία Agua de Sol με έδρα τη Γαλλία για το SunAir Fountain, που σε συνεργασία με τον Δήμο θα αναπτύξει πιλοτικά το SunAir Fountain ένα ηλιακό πάνελ που παράγει νερό από την υγρασία της ατμόσφαιρας.
Οι νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που συνεργάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος με τη Δ.Ε.Υ.Α Πυλαίας Χορτιάτη είναι οι SatGeo (Βουλγαρία), WaterShed Monitoring (Γαλλία), SanChip S.r.l (Ιταλία), Ablute (Πορτογαλία), ÆGIR (Γαλλία), aonchip (Ισπανία), SpaceCrop Technologies, Ltd. (Ουγγαρία).
Μεταξύ αυτών, η επιλογή της ΔΕΥΑ Πυλαίας Χορτιάτη και του υπεύθυνου της κ. Σεϊταρίδη Θωμά ήταν η εταιρεία SpaceCrop με έδρα την Ουγγαρία, που σε συνεργασία με τη Δήμο της Νισύρου, θα αναπτύξει πιλοτικά ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης με έμφαση στα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.
Η πρόταση της εταιρείας SpaceCrop με τον συντονισμό της C.E.O & Founder κ. Mary Grace Gasco εναρμονίζεται πλήρως με την στόχευση της Δ.Ε.Υ.Α Πυλαίας Χορτιάτη στην ανάπτυξη μοντέλων προσομοίωσης υπόγειων υδροφορέων.
Περιγράψτε μας σε αδρούς όρους την πρόταση της εταιρείας Agua de Sol για την ανάπτυξη ηλιακών πάνελ που παράγουν νερό από την υγρασία της ατμόσφαιρας.
Κάθε επισκέπτης στο Νίσυρο εκτιμάται ότι καταναλώνει κατά μέσο όρο 9 μπουκάλια του 1,5 λίτρου ανά διαμονή. Για την παραγωγή μίας φιάλης 0,5lt το αποτύπωμα νερού είναι 17,7lt. Η πρόταση της εταιρείας AGUA De SOL εναρμονίζεται πλήρως με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και τις ιδιαίτερες συνθήκες του νησιού.
Το SunAir Fountain είναι ένα πάνελ, το οποίο μοιάζει με ηλιακό συλλέκτη, αλλά ουσιαστικά είναι ένας “συλλέκτης νερού”, που παράγει πόσιμο νερό χρησιμοποιώντας δύο ανανεώσιμες φυσικές πηγές: την ατμοσφαιρική υγρασία και τον ήλιο.
Το SunAir Fountain λειτουργεί σε τρεις φάσεις:
- Τη νύχτα, η πτώση της θερμοκρασίας του αέρα οδηγεί στην αύξηση της σχετικής υγρασίας και ένας αυτόνομος ενεργειακά ανεμιστήρας κάτω από πάνελ αναρροφά τον αέρα μέσα στο πάνελ με αποτέλεσμα οι υδρατμοί να «παγιδεύονται» στο προσροφητικό υλικό.
- Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η ηλιακή ενέργεια – θερμότητα απελευθερώνει τους υδρατμούς από το προσροφητικό υλικό, το οποίο στη συνέχεια ψύχεται από τον αέρα του περιβάλλοντος και σαν αποτέλεσμα οι υδρατμοί συμπυκνώνονται στο γυαλί του συλλέκτη. Το συμπυκνωμένο νερό ρέει στη συνέχεια με τη βαρύτητα στο γυαλί του συλλέκτη και είναι αποστειρωμένο όταν συλλέγεται.
Το νερό που συλλέγεται τελικά ανοργανοποιείται και φιλτράρεται χάρη σε μια φυσική διαδικασία.
Τα χαρακτηριστικά του SunAir Fountain είναι:
- Το μέγεθος του είναι 1,0665 m x 0,665 m X 0,128M (έτσι ώστε να χωράει σε μια τυπική παλέτα) και η παραγωγή γλυκού νερού είναι έως 1,2 λίτρα ανά ημέρα για κάθε πάνελ (υπό ατμοσφαιρικές συνθήκες 30°C και σχετική υγρασία 80%.
- Για μια πενταμελή οικογένεια και μέση κατανάλωση 2 λίτρων ανά άτομο την ημέρα, 10 λίτρα φρέσκου νερού ανά ημέρα, δηλαδή περίπου 10 συλλέκτες
- Κάθε συλλέκτης ζυγίζει < 35 kg. Αποτελείται από ένα πλαίσιο, μια κλίνη προσροφητικού υλικού, ένα γυάλινο φύλλο για συμπύκνωση και έναν ανεμιστήρα που τροφοδοτείται με ηλιακή ενέργεια.
- Η εγκατάστασή του μπορεί να πραγματοποιηθεί εύκολα από τον χρήστη (“do it yourself”), είτε στην ταράτσα, στη βεράντα ή ακόμη και στον κήπο.
- Η συντήρηση του περιορίζεται μόνο στον καθαρισμό του φίλτρου αέρα 2-3 φορές ετησίως, στον συχνό καθαρισμό της γυάλινης επιφάνειας και στην αλλαγή/επαναπλήρωση της διάταξης φιλτραρίσματος ετησίως.
- Η διάρκεια ζωής είναι περίπου 20 χρόνια.
Όπως επισημαίνει ο Δήμαρχος Νισύρου Χριστοφής Κορωναίος: «Η συμμετοχή του Δήμου Νισύρου και βράβευση είναι σημαντική για το νησί μας. Είμαστε συνδεδεμένοι με Πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και αναζητούμε καινοτόμες δράσεις και τεχνολογίες για την ενέργεια και το περιβάλλον. Ο Δήμος Νισύρου συμμετέχει ήδη σε τέσσερα ερευνητικά προγράμματα και το Innowise Scale είναι άλλο ένα σημαντικό βήμα στις προσπάθειες που κάνουμε ως δημοτική αρχή για να συνδεθούμε με την έρευνα και νέες καινοτόμες τεχνολογίες με σκοπό να μεταφέρουμε τεχνογνωσία στην τοπική αυτοδιοίκηση».
Ποιες τεχνολογίες διαχείρισης νερού προτείνει η εταιρεία SpaceCrop για τη Δ.Ε.Υ.Α. Πυλαίας Χορτιάτη;
Η πρόταση της εταιρείας SpaceCrop με τον συντονισμό της C.E.O & Founder κ. Mary Grace Gasco εναρμονίζεται πλήρως με την στόχευση της Δ.Ε.Υ.Α Πυλαίας Χορτιάτη στην ανάπτυξη μοντέλων προσομοίωσης υπόγειων υδροφορέων.
Η πρόταση της εταιρείας SpaceCrop συνδυάζει δεδομένα από μοντέλα πρόβλεψης καιρού με δεδομένα από αισθητήρες πεδίου και μετεωρολογικούς σταθμούς που αφορούν εξατμισοδιαπνοή, υγρασία εδάφους, κατείσδυση και επιφανειακή απορροή για την υδρολογική προσομοίωση και εκτίμηση της διαθεσιμότητας των υδάτινων πόρων.
Η προτεινόμενη δράση θα αναπτυχθεί μέσα από τα 6 παρακάτω στάδια:
- Σχεδιασμός και αξιολόγηση των απαιτήσεων του συστήματος και συλλογή δεδομένων
- Σχεδιασμός συστήματος
- Ανάπτυξη λογισμικού
- Δοκιμές
- Επανάληψη
- Ανάπτυξη και μεταφόρτωση της εφαρμογής σε ασφαλές περιβάλλον
Στην πιλοτική αυτή εφαρμογή η προτεινόμενη μέθοδος θα εφαρμόσει χωροχρονικό μοντέλο πρόβλεψης σε συνδυασμό με δεδομένα από in situ μετρήσεις, δεδομένα από αισθητήρες πεδίου και δεδομένα από το σύστημα τηλεμετρίας για την επικύρωσή του βάσει χρονοσειρών. Στόχος της μεθοδολογίας είναι η πρόγνωση της χωρικής κατανομής των τιμών των μεταβλητών βροχόπτωσης και εξάτμισης που συμβάλλουν καθοριστικά στην υδρολογική αξιολόγηση της περιοχής μελέτης.
Θεωρείτε ότι οι τεχνολογικές προτάσεις που προκρίθηκαν μπορούν να αποτελέσουν αποφασιστικές βιώσιμες λύσεις για το νερό πέραν του πιλοτικού πλαισίου εφαρμογής τους;
Σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία, η διαχείριση των υδάτων, ή για να είμαι ακριβής η «ελλιπής διαχείριση», είναι πιθανό να καθορίσει την ποιότητα της ανθρώπινης υγείας, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη.
Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν οδηγήσει σε πρωτοφανή αύξηση της κατανάλωσης νερού και της παραγωγής υγρών αποβλήτων, αφήνοντας τον τομέα των υδάτων να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα πολλαπλές προκλήσεις.
Η καινοτομία είναι ένας ευρύς όρος που συνήθως περιορίζουμε ή εξετάζουμε στην συνιστώσα που αφορά την τεχνολογία, ωστόσο, υπερβαίνει σαν έννοια το τμήμα της τεχνικής λύσης. Περιλαμβάνει νέες συνεργασίες και συνέργειες, αλλαγές στη δημόσια διοίκηση, ενσωμάτωση της πανεπιστημιακής έρευνας σε συνεργασία με τη βιομηχανική ανάπτυξη, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, διακυβέρνηση και πολιτικές για το νερό, χρηματοδοτικά εργαλεία για καινοτομία καθώς και εκπαίδευση και δεκτικότητα σε νέες ιδέες.
Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων στον τομέα του νερού μπορεί να υποστηρίξει και τις τεχνολογικές εξελίξεις και την καινοτομία.
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η επιτυχία κάθε τεχνολογικής καινοτομίας εξαρτάται από την κοινωνική αποδοχή της. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των καταναλωτών και των επιχειρήσεων ύδρευσης αποτελεί βασικό συστατικό για να λειτουργήσουν οι καινοτόμες λύσεις στον τομέα των υδρευτικών υποδομών.
Είναι σημαντικό οι νέες καινοτόμες λύσεις να συνοδεύονται από καλές αναφορές και μελέτες περιπτώσεων και να μπορούν να επιδείξουν υψηλό επίπεδο δοκιμών στο πεδίο. Είναι επίσης σημαντικό να δημιουργηθεί μια λύση εφαρμόσιμη σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία συνεργειών.
Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε τον τελικό χρήστη, διότι αυτός θα είναι που θα καθορίσει την επιτυχία ή την αποτυχία της τεχνολογίας,
Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια, τα λύματα δεν ήταν παρά ένα υπόλειμμα, ένα απόβλητο, αλλά η τεχνολογική πρόοδος καθώς και οι θεσμικές αλλαγές σε νομοθετικό επίπεδο έδωσαν τη δυνατότητα στα λύματα να αποκτήσουν δομή βασικού πόρου από τον οποίο μπορούν να προκύψουν εδαφοβελτιωτικά, να επαναχρησιμοποιηθεί για άρδευση και εμπλουτισμό υδροφόρου ορίζοντα και σε κάποιες περιπτώσεις να μετατραπεί σε σημαντική πηγή νερού στην οποία μπορούν να βασιστούν ορισμένες περιοχές.
Ποιες άλλες σύγχρονες τεχνολογικές πρακτικές διακρίνετε μεταξύ αυτών που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του φετινού διαγωνισμού;
Στο πρόγραμμα Innowise Scale το σύνολο των συμμετεχόντων είχε να προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο για την εξέλιξη της διαχείρισης των υδρευτικών υποδομών που αφορούν την προηγμένη διαχείριση δικτύων, τον υπολογισμό και τη μείωση του μη τιμολογούμενου νερού, τη διαχείριση μεγάλων δεδομένων (big data), τον ποιοτικό έλεγχο του νερού, την ενσωμάτωση συμπληρωματικών λύσεων σε υφιστάμενες δράσεις, την ενσωμάτωση τεχνολογιών lab on chip.
Για τον λόγο αυτό το Innowise Scale αποτελεί μία σύνθετη και δομημένη δεξαμενή καινοτομίας και τα πιλοτικά προγράμματα προσφέρουν έναν πολύ καλό οδηγό καλών πρακτικών από όπου μπορούν να αντληθούν λύσεις που θα συνεισφέρουν σε ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που οι φορείς ύδρευσης αντιμετωπίζουν.
Ποιες βασικές (τεχνολογικές) αναβαθμίσεις πρέπει να ενσωματωθούν στα εθνικά δίκτυα νερού ώστε να βελτιστοποιηθεί η σχέση παραγωγής-κατανάλωσής του;
Η οδηγία 2000/60 επικεντρώνεται κυρίως στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αντλούμενου νερού και στο «προφανές και ορατό» τμήμα της διαχείρισης υδατικών που αφορά δίκτυα, ηλεκτρομηχανολογικές υποδομές, έργα υδροληψίας, κανόνες τιμολόγησης, υδρομετρητές κλπ.. Έτσι προέκυψαν χρηματοδοτήσεις για την αντικατάσταση υδρευτικών δικτύων, για την εγκατάσταση συστημάτων τηλεμετρίας και ανίχνευσης διαρροών και εγκατάστασης με σκοπό τη μείωση του μη τιμολογούμενου νερού, αλλά και δράσεις εξεύρεσης νέων πηγών υδροληψίας για την κάλυψη των αναγκών από πλευράς ζήτησης και συστημάτων επεξεργασίας νερού για την βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών.
Σε όλη την αλυσίδα έγινε μία βασική παραδοχή ότι η διαθεσιμότητα και η δυναμική του υδατικού συστήματος είναι ανεξάντλητη, με αποτέλεσμα η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης, άρα και η αντοχή της αλυσίδας, να βασίζεται στην εσφαλμένη παραδοχή ότι το νερό είναι επαρκώς διαθέσιμο.
Ένα μέτρο για τον καθορισμό ζωνών προστασίας υδροληψιών θα έπρεπε να είναι ο βασικός άξονας βάσει του οποίου οι φορείς ύδρευσης θα πρέπει να δομήσουν τις αρχές βιώσιμης και ολιστικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, προτεραιοποιώντας τις δράσεις και τα σχεδιαζόμενα έργα με βάση τη διαθεσιμότητα του πόρου, τους εμπλεκόμενους (stakeholders) και χρήστες του εκάστοτε υδατικού συστήματος και την ενίσχυση της γνώσης για το μηχανισμό που του εκάστοτε υδατικούς συστήματος.
Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικό να αναπτυχθούν διαχειριστικά εργαλεία που συνδυάζουν διαφορετικές τεχνολογίες για την ασφαλή διαχείριση των υδρευτικών υποδομών από την παραγωγή, στη διανομή και στην κατανάλωση με άξονα τη διατήρηση του πόρου.
* Ο κύριος Σεϊταρίδης Θωμάς είναι απόφοιτος του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. με μεταπτυχιακό στη Διαχείριση Τεχνικών Έργων από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Το 1999 και για έναν χρόνο εργάστηκε στο Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Α.Π.Θ.
Μετά τη στρατιωτική του θητεία, εργάστηκε για επτά χρόνια στην κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία ΒΙΟΣΤΑΜΠ ΑΒΕΕ και έπειτα για δύο έτη στην βιομηχανία διαχείρισης και αξιοποίησης αποβλήτων POLEYECO A.E..
Για επτά χρόνια εργάστηκε στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Κατερίνης και από τον Δεκέμβριο του 2016 εργάζεται στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.) του Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη.
Όπως δηλώνει ο ίδιος «Η γνωριμία μου το 1999 με τον Καθηγητή και νυν Δήμαρχο Νισύρου κ. Χριστοφή Κορωναίο υπήρξε σημαντική στη διαμόρφωση της εργασιακής μου πορείας και την ενασχόλησή μου με θέματα διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων και διαχείρισης υδατικών πόρων».
Οι εκδηλώσεις από τον διαγωνισμό είναι διαθέσιμες στους παρακάτω συνδέσμους:
