Γράφει η Άρτεμις Κρητικού.
Τα Χριστούγεννα πέρασαν, το εορταστικό κλίμα, τα φωτάκια στους δρόμους, τα δώρα και τα οικογενειακά τραπέζια τελείωσαν και έδωσαν τη θέση τους σε αυτό που όλοι μας γνωρίζουμε ως “new year’s resolutions”, δηλαδή τις αποφάσεις της νέας χρονιάς και τους “κανόνες” που θα θέσει ο καθένας για τον εαυτό του, ώστε να πετύχει μακροπρόθεσμους ή βραχυπρόθεσμους στόχους που επιθυμεί. Άλλοι από τους στόχους αυτούς είναι επιτεύξιμοι με μια αντικειμενική προσπάθεια, ενώ άλλοι φαντάζουν ουτοπία και αποσκοπούν μόνο στο να δώσουν μια ελπίδα στο άτομο που τους έθεσε ότι ίσως να καταφέρει να επιτευχθούν με προσπάθεια και πολλή τύχη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι στόχοι είναι στόχοι και θα μείνουν καταγεγραμμένοι στο τεφτέρι του καθενός μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που μόλις ξεκίνησε.
Όλοι μας έχουμε στόχους. Αλλά, ας είμαστε ρεαλιστές, ελάχιστοι έχουν την υπομονή να προσπαθήσουν μέχρι το τέλος για να τους πραγματοποιήσουν. Δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που βάζουν στόχους. Μάλλον, δεδομένης της έλλογης ικανότητας, μόνο οι άνθρωποι βάζουν στόχους, αλλά κατ’ ακριβολογία, δεν βάζουν στόχους μόνο οι πολίτες για τη ζωή τους, αλλά και οι άνθρωποι που εκπροσωπούν μεγαλύτερες οντότητες, όπως τα όργανα και οι εκπρόσωποι ενός κράτους. Το κράτος της Κροατίας φαίνεται να προετοίμαζε αρκετό καιρό τώρα το new year’s resolution της, καθώς ο πρώτος στόχος της νέας χρονιάς φαίνεται να έγινε πραγματικότητα από την πρώτη κιόλας μέρα του 2023.
Την 1η Ιανουαρίου του 2023, η Ευρωζώνη υποδέχτηκε την Κροατία ως το 20ο μέλος της και της έδωσε τη δυνατότητα να κάνει πραγματικότητα τη χρόνια επιθυμία της να έρθει στενότερα σε επαφή με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πλέον, τα 20 από τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιούν ως νόμισμα το ευρώ, την πλέον χειροπιαστή απόδειξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Φυσικά, για την ένταξη μιας χώρας στη ζώνη του ευρώ απαιτείται η πλήρωση συγκεκριμένων κριτηρίων, των λεγόμενων “κριτηρίων σύγκλισης”. Τα κριτήρια αυτά προβλέπονται στην Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, επίσης γνωστά και ως “κριτήρια του Μάαστριχτ”.
Με συναπόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κρίνονται τα κράτη τα οποία πληρούν τα κριτήρια που τίθενται για την ένταξη στην Ευρωζώνη. Στη συνέχεια, τα συμπεράσματά του δημοσιεύονται σε αντίστοιχες εκθέσεις που επικυρώνονται από το Συμβούλιο ECOFIN μετά από διαβούλευση με το Κοινοβούλιο και τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων. Τέλος, αν η συγκεκριμένη γνωμοδότηση είναι ευνοϊκή, μπορεί να αρχίσει η διαδικασία υιοθέτησης του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν ορίζει κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την ένταξη των χωρών στην Ευρωζώνη. Το κάθε κράτος είναι ελεύθερο και έγκειται αποκλειστικά και μόνο στη δική του βούληση να αποφασίσει ή όχι την ένταξή του στη ζώνη του ευρώ, στοιχείο που προκύπτει και από την αυτονομία του.
Οι διαδικασίες για την ένταξη της Κροατίας στην Ευρωζώνη ξεκινούν, μάλιστα, αρκετό χρονικό διάστημα πριν, λόγω της μακροχρόνιας διαδικασίας επεξεργασίας και λήψης αποφάσεων που προηγείται και συνοδεύει κάθε απόφαση σε εθνικό, ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο. Την 13η Μαΐου 2022, το κοινοβούλιο της χώρας ενέκρινε το νομοσχέδιο για την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ, με πλειοψηφία 117 ψήφων, έναντι 13 και μιας αποχής του 151μελούς εθνικού κοινοβουλίου. Εν συνεχεία, τη 12η Ιουλίου 2022, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλέον, δίνει και τη δική του έγκριση, σε ευρωπαϊκό, πλέον, επίπεδο για την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη. Έτσι, η βαλκανική χώρα γίνεται και επίσημα μέλος της Ευρωζώνης και υιοθετεί επισήμως ως νόμισμά της το ευρώ από την 1η Ιανουαρίου του 2023, αντικαθιστώντας το τέως νόμισμά της, “κούνα”. Η επικύρωση της ένταξης της Κροατίας στην Ευρωζώνη πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τελετής στις Βρυξέλλες.
Το ευρώ και η κούνα, πρόκειται να χρησιμοποιηθούν παράλληλα για ένα χρονικό διάστημα περίπου ενός έτους, ενώ οι τιμές σε όλα τα προϊόντα θα εμφανίζονται και στα δύο νομίσματα. Σίγουρα, δεν είναι εύκολο να αντιληφθεί ο καθένας ταχύτατα την ισοτιμία και να την εφαρμόσει στην καθημερινότητά του, όταν 4 εκατομμύρια άνθρωποι μέχρι πριν από δέκα ημέρες, συνήθιζαν να αγοράζουν και να πωλούν προϊόντα με βάση ένα συγκεκριμένο σύστημα. Το νομισματικό σύστημα μιας χώρας αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών του ίδιου του κράτους, αλλά και κάθε εξωτερικού παράγοντα που συμβάλλεται με το εν λόγω κράτος και τα προϊόντα του.
Πολλοί πιστεύουν ότι η ένταξη της χώρας στη ζώνη του κοινού νομίσματος αποτελεί μια επισημοποίηση ενός de facto γεγονότος που εδώ και χρόνια υφίσταντο, καθώς η Κροατία είχε από το παρελθόν δημιουργήσει δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη. Βέβαια, οι απόψεις διίστανται και πολλοί αμφιβάλλουν για την κίνηση που έλαβε χώρα σχετικά με το κατά πόσο ήταν παρακείμενη με προηγούμενες. Άγραφο νόμο αποτελούν ορισμένα δεδομένα που υφίστανται στα πλαίσια της Ευρωζώνης σιωπηρά, αλλά με εξέχουσα σημασία, όπως είναι η διατήρηση των μακροοικονομικών κριτηρίων της ευρωζώνης εκ μέρους όλων των κρατών. Η Κροατία πρέπει να φανεί αντάξια των προσδοκιών των κρατών μελών της Ευρωζώνης, καθώς ο πήχης ίσως να έχει τεθεί σε οριακό σημείο.
Για μια χώρα, όπως είναι Κροατία, τα οικονομικά δεδομένα της κάθε περιόδου της είναι υψίστης σημασίας και παίζουν σημαντικό ρόλο στην πορεία της μέσα στην Ευρωζώνη, ιδιαιτέρως στα παρθενικά βήματα που σημειώνει το τρέχον διάστημα. Πριν την ένταξη της χώρας, πολλοί πίστεψαν ότι η υιοθέτηση του ευρώ ίσως να ήταν ιδανικό να γίνει σε μια περίοδο, στην οποία η φτώχεια και ο πληθωρισμός να βρίσκονταν σε χαμηλότερα επίπεδα. Ωστόσο, οι αμφιβολίες παραλήφθηκαν και η χώρα υιοθέτησε το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, με την αισιόδοξη, μάλιστα άποψη της κροατικής κυβέρνησης ότι με τον τρόπο αυτό θα μειωθούν τα επιτόκια και θα αυξηθούν οι επενδύσεις. Κρίσιμο είναι να μπορέσει να ανταποκριθεί η κυβέρνηση στην προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού και των δημοσιονομικών δαπανών, από κοινού με την Κεντρική Τράπεζα.
Για κάθε χώρα, υψίστης σημασίας είναι η πιστοληπτική της ικανότητα. Προς ανάλυση του οικονομικού συστήματος της Κροατίας, καλό θα ήταν να ρίξει κανείς μια ματιά στις εμπορικές σχέσεις που αυτή διατηρεί. Το 50% του εξωτερικού της εμπορίου στηρίζεται σε χώρες της Ευρωζώνης, από την οποία προέρχονται τα ⅔ των άμεσων επενδύσεων στο έδαφός της. Σχετικά με τον τουρισμό, το 70% προέρχεται επίσης από χώρες με το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Τα οικονομικά δεδομένα που αφορούν τις καταθέσεις της σε ευρώ, παρουσιάζουν το εκπληκτικό ποσοστό του 50%, ενώ ακόμα μεγαλύτερο, και συγκεκριμένα 60%, είναι το ποσοστό των δανείων της στο κοινό νόμισμα. Βέβαια, τα δεδομένα αυτά δεν είναι σε θέση να επηρεάσουν πάντοτε και την ικανότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις δανειακές της υποχρεώσεις. Δεδομένου, όμως του γεγονότος ότι το παλαιό νόμισμα της Κροατίας ήταν υποτιμημένο σε σχέση με το ευρώ, κρίνεται ότι οι πιθανότητες να αυξηθεί η πιστοληπτική ικανότητα του κράτους λόγω της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος είναι πολλαπλάσιες.
Τα παραπάνω ποσοστά είναι εκπληκτικά, αν σκεφτεί κανείς ότι η χώρα είναι κατά το ήμισυ σχεδόν σε θέση να αντικαταστήσει το εθνικό της νόμισμα πριν καν ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, για κάθε χώρα που αλλάζει το νόμισμά της, ο συναλλαγματικός κίνδυνος υφίσταται σε κάθε περίπτωση. Όπως τονίζει, όμως, και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, είναι περισσότερο πιθανό να εξαλειφθεί ο εν λόγω κίνδυνος με την υιοθέτηση του ευρώ. “Όταν υποτιμάται το νόμισμα μιας χώρας έναντι του ευρώ, τότε το χρέος της αυξάνεται, όπως και το κόστος του δανεισμού της”. Στην περίπτωση της Κροατίας όμως, αυτό δεν αποτελεί παρόντα κίνδυνο, καθώς η τελευταία, διαθέτει συναλλαγματικά διαθέσιμα ύψους 27 δισεκατομμυρίων ευρώ, για να καλύψει το χρέος της και το κόστος του δανεισμού της.
Όπως τονίζει και ο Μπόρις Βούτσιτς, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, “τα οφέλη από το ευρώ είναι πιο ορατά σε περιόδους κρίσης”. Η Κροατία δεν έχει χρειαστεί ως τώρα να προχωρήσει σε επιθετική αύξηση των επιτοκίων, με συνέπεια οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της να κυμαίνονται γύρω στο 3,5%. Αυτό σημαίνει, ότι υιοθετώντας ένα μη υποτιμημένο νόμισμα, όπως το ευρώ, τα επιτόκια παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, ενώ όσο περισσότερο υποτιμάται το εθνικό νόμισμα μιας χώρας, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στο πλαίσιο της δικής της οικονομίας ή έστω περιορισμένα, τα επιτόκια ανεβαίνουν και τα ομόλογα αποκτούν μεγαλύτερη αξία, πράγμα που κλονίζει τις ιδιωτικές επενδύσεις και καθιστά τη χώρα περιορισμένης πιστοληπτικής ικανότητας.
Με την υιοθέτηση του ευρώ και την προσχώρηση στην Ευρωζώνη, είναι γεγονός ότι ενισχύεται θεαματικά, παράλληλα, και η αξιοπιστία της χώρας, γεγονός που οδηγεί στην αύξηση των επενδύσεων στη χώρα. Ωστόσο, δεν πρέπει να σταθεί κανείς απλώς στις άμεσες και προφανείς συνέπειες για τη χώρα όσον αφορά την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος, αλλά καλό θα ήταν να ληφθούν υπόψη και ορισμένες παρεπόμενες συνέπειες, όπως είναι η δυνατότητά της όχι μόνο να παρευρίσκεται, αλλά και να έχει δικαίωμα ψήφου πλέον στις συνεδριάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Όσες χώρες υιοθέτησαν το ευρώ, σημειώνεται ότι σε περιόδους όπου ο πληθωρισμός ήταν χαμηλός, οι τιμές φαίνεται να σημείωσαν μια αύξηση της τάξης του 0,2 με 0,4%. Ωστόσο, η Κροατία έχει μεριμνήσει ήδη να εφαρμόσει κάθε δυνατό μέτρο για την εξασφάλιση της διαφάνειες στη διαμόρφωση των τιμών. Η προσπάθεια κερδοσκοπίας προς εκμετάλλευση την αλλαγής των τιμών αναμένεται, όμως, όχι ιδιαίτερα αισιόδοξη, καθώς ούτως ή άλλως, η χώρα προσχωρεί στο ευρώ σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού και έτσι οι πολίτες της Κροατίας είναι ιδιαιτέρως ευαισθητοποιημένοι στις νέες τιμές, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δυσχερές στους εμπόρους να δικαιολογήσουν μεγάλες αυξήσεις των τιμών.
Σημαντικό κρίνεται το γεγονός ότι οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας επιστρατεύτηκαν για να βοηθήσουν την κεντρική τράπεζα να εποπτεύει περίπου το 40% του τέως νομίσματος της Κροατίας, το οποίο αναμένεται να ανταλλαχθεί με ευρώ άμεσα. Μια ολόκληρη χώρα αποφάσισε την επιστράτευση των ενόπλων δυνάμεων για οικονομικούς σκοπούς. Το γεγονός αυτό φανερώνει τη σημασία που έχει η οικονομική πολιτική μιας χώρας για την ίδια την ύπαρξή της, τη στιγμή που τα τραπεζογραμμάτια του Κροατικού Δημοσίου βρίσκονται υπό την αυστηρή επίβλεψη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Άλλωστε, μεταξύ άλλων, πρωτίστως κρίνεται η αξιοπιστία της χώρας.
Η Κροατία, με τις εξελίξεις που συνοδεύουν την ένταξή της στην Ευρωζώνη, αποτελεί το 20ο κράτος που εντάσσεται στο σχέδιο της κοινής νομισματικής πολιτικής, φυσώντας ίσως ούριο άνεμο προς την κατεύθυνση της ενότητας της Ευρώπης, μετά τις εξελίξεις που έχουν λάβει χώρα το τελευταίο έτος με το γεγονός του πολέμου στην Ουκρανία. Η ίδια η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει χαρακτηρίσει την προσχώρηση της χώρας στην Ευρωζώνη ως “ψήφο εμπιστοσύνης στην Ευρωζώνη”, ενώ παράλληλα έχει προβλέψει πως “η χώρα πρόκειται να επωφεληθεί από την ασπίδα του ευρώ”.
Γίνεται, συνεπώς, αντιληπτό, ότι παρά τις εξελίξεις και τον πρόσφατο ευρωσκεπτικισμό, ίσως τελικά η Ευρώπη να έχει ελπίδες και προοπτικές για κοινή πρόοδο και εξέλιξη, με στόχο να υλοποιήσει την απώτερη ευρωπαϊκή ενοποίηση. Άλλοι θεωρούν τη συγκεκριμένη εξέλιξη θετική και άλλοι την αποδοκιμάζουν. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν πραγματικά η Ευρώπη πρόκειται να εξελιχθεί με τρόπο ωφέλιμο ή βλάπτικό και ποια πρόκειται να είναι τα αποτελέσματα των αλλεπάλληλων πυκνών και μερικές φορές αντιφατικών, ίσως γεγονότων.
