Γράφει η Άρτεμις Κρητικού.
Είναι γεγονός ότι όσο οι κοινωνίες εξελίσσονται, όσο οι οικονομίες προοδεύουν και όσο ο πληθυσμός αυξάνεται, τόσο η ανάγκη για μαζική παραγωγή προϊόντων θα τίθεται εντονότερα στο επίκεντρο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η πρόσφατη ενεργειακή κρίση έχει επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο, έχει βάλει “πάγο” σε πολλές βιομηχανικές δραστηριότητες και φαίνεται να “διαπραγματεύεται” με όλους και με όλα το κατά πόσο θα επιτρέψει να αναπτυχθεί κάθε κλάδος της βιομηχανίας, της οικονομίας, της αγροτικής παραγωγής και οποιασδήποτε άλλης προοπτικής, αφού φαίνεται να “περνάνε όλα από τα χέρια της”, όλα να εξαρτώνται από το αν θα επιτρέψει αυτή η κρίση την πραγμάτωσή τους. Η ενεργειακή κρίση φαίνεται να κινεί τα νήματα ακόμα και στις καλλιέργειες, παρόλο που πρόκειται για πρωτογενή τομέα παραγωγής, αφού πλέον το μεγαλύτερο μέρος των αγροτικών εργασιών πραγματοποιείται με ενεργειακές “ενέσεις”.
Ένας ιδιαίτερα αναπτυσσόμενος τομέας στις αγροτικές εργασίες φαίνεται να είναι αυτός των κάθετων καλλιεργειών. Ίσως για πολλούς να είναι πρωτόγνωρος ο όρος, όμως η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιείται αρκετά σε πολλές καλλιέργειες σε χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Μέσης Ανατολής αλλά και της Αμερικής. Η μέθοδος αυτή εστιάζει στην καλλιέργεια φυτών σε εσωτερικούς χώρους, όπου πάνω σε ράφια και σε κατακόρυφη διάταξη τοποθετούνται τα φυτά και αναπτύσσονται υπό συνθήκες ελεγχόμενες και καθοριζόμενες από τον παραγωγό. Με τη βοήθεια τεχνητού φωτός, τα φυτά αυτά, τα οποία είναι σημαντικό να τονιστεί ότι είναι μικρού ύψους, ο παραγωγός κατορθώνει να παράγει μεγάλες ποσότητες σε συντομότερο χρονικό διάστημα, αφού οι συνθήκες ανάπτυξης των φυτών προκαθορίζονται και εξυπηρετούν το συμφέρον του παραγωγού για ταχύτερη παραγωγή και άρα προώθηση στην αγορά των προϊόντων που θα παραχθούν από αυτά. Παράλληλα, λόγω του ότι τα φυτά αυτά είναι μικρού ύψους, ο χώρος που θα χρειάζονταν για να αναπτυχθουν σε εξωτερικές καλλιέργειες, εξοικονομείται και δίνεται σε άλλα μεγαλύτερα φυτά με περισσότερες ανάγκες και μεγαλύτερο όγκο.
Σε γενικές γραμμές, είναι σίγουρο ότι βρισκόμαστε σε μια γενιά όπου η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει ό,τι καλλιεργούμε και τον τρόπο καλλιέργειας που χρησιμοποιούμε. Με τον παγκόσμιο πληθυσμό να αναμένεται να φτάσει τα 10 δις. μέχρι το 2050, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου θα ζει στις πόλεις, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα χρειαστεί μια αύξηση της τάξεως του 70% από τα τωρινά επίπεδα παραγωγής τροφίμων παγκοσμίως. Όμως, η αγροτικές εκτάσεις βρίσκονται σε έλλειψη λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αστικοποίησης. Θα πίστευε κανείς ότι για να φτάσουμε τα επίπεδα αυτά παραγωγής τροφίμων παγκοσμίως, θα χρειαζόταν μια ριζική αλλαγή. Ωστόσο, όπως φαίνεται, όλα ξεκινάνε από τα αγροτικά προϊόντα, τη βάση της πυραμίδας.
Στις ΗΠΑ, έχουν ήδη αναπτυχθεί πάνω από 2000 κατακόρυφες καλλιέργειες, στις περισσότερες από τις οποίες καλλιεργούνται μικρού ύψους φυτά, κυρίως μαρούλι, βότανα και μούρα. Για το έτος 2021, οι εσωτερικές καλλιέργειες φαίνεται να συγκέντρωσαν πάνω από 1 δις. δολάρια, ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι για το έτος 2026, η συγκέντρωση αναμένεται να είναι σχεδόν δεκαπλάσια, φτάνοντας τα 9,7 δις. δολάρια παγκοσμίως! Είναι γεγονός, ότι ο καινοτόμος αυτός τρόπος καλλιέργειας έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες όλων και έχει αποδειχθεί ως πραγματικά παραγωγικός και κερδοφόρος, δεδομένης μάλιστα της κλιματικής αλλαγής που κρατάει πίσω τις πρωτοβουλίες των καλλιεργητών για επέκταση και ανάπτυξη.
Το τεράστιο ενεργειακό κόστος, ωστόσο, για τη λειτουργία των καλλιεργειών αυτών καθιστά την πρακτική αυτή πολύ λιγότερο οικολογική και φιλική προς το περιβάλλον από όσο θα περίμενε κανείς. Προγραμματισμένη να παράγει εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη απόδοση σε προϊόντα από όσο οι παραδοσιακές εξωτερικές καλλιέργειες, η πρακτική αυτή απασχολεί χώρους όπως κτίρια ή εμπορευματοκιβώτια, χρησιμοποιώντας 70-95% λιγότερο νερό, αφού αυτά είναι σε θέση να το ανακυκλώσουν παρά να το σπαταλήσουν λόγω κακής άρδευσης ή εξάτμισης. Τα προϊόντα είναι πλήρως παρακολουθούμενα από τη στιγμή που θα φυτευτούν, μέχρι να μπουν στο ράφι με τις κατακόρυφες καλλιέργειες, παραμένουν φρέσκα και έχουν μικρότερο κίνδυνο μόλυνσης από βακτήρια ή άλλες πηγές μολύνσεων.
Οι κατακόρυφες καλλιέργειες μεγάλης κλίμακας, συνήθως κατασκευάζονται κοντά σε αστικές περιοχές, όπου η πρασινάδα καλλιεργείται στο όνομα της κατανάλωσης και όχι της αποθήκευσης. Η αγροτική παραγωγή θεωρείται ότι είναι υπεύθυνη για περίπου το 30% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και άλλων αερίων υπεύθυνων για την υπερθέρμανση του πλανήτη παγκοσμίως. Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η μείωση των εκπομπών τέτοιου είδους αερίων για την παραγωγή τροφίμων είναι κρίσιμη για την αποκλιμάκωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Μήπως, επομένως, ήρθε η ώρα να βοηθηθεί ο πλανήτης για να συνεχίσει να μας δίνει τρόφιμα;
Ίσως ένα ποικιλόμορφο σύστημα παραγωγής τροφίμων, το οποίο θα βασίζεται σε θερμοκήπια, εξωτερικές, αλλά και κατακόρυφες καλλιέργειες θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα περισσότερο ανθεκτικό και στιβαρό σύστημα παραγωγής τροφίμων. Κάτι τέτοιο θα εξυπηρετούσε την κυκλική οικονομία, τη στιγμή που άλλοι τρόποι ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εξυπηρετήσουν ακριβώς τις εσωτερικές καλλιέργειες. Σίγουρα, οι εσωτερικές καλλιέργειες δε μπορούν ποτέ να αντικαταστήσουν τις εξωτερικές, ιδιαίτερα τη δεδομένη χρονική περίοδο, όπου η ενεργειακή κρίση απειλεί την παραγωγή ακόμα και των πιο βασικών αγαθών. Ωστόσο, είναι δυνατόν να αγκαλιάσει την τακτική των εξωτερικών καλλιεργειών και να την υποστηρίξει έτσι ώστε να οδηγήσει στη βελτίωση των συστημάτων παραγωγής τροφίμων για τον πλανήτη.
