Άννυ Σπηλιώτη (Α): Καλησπέρα κύριε Αδαμάκη, είμαι πολύ χαρούμενη που σήμερα με υποδέχεστε στο χώρο της έκθεσής σας και με τόση ευφράδεια και διάθεση με καταστήσατε δημιουργικό κοινωνό της! Ας γνωριστούμε στο χώρο της Κλάδου 9 του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, το οποίο σε συνεργασία με την ιστορικό τέχνης Λουίζα Καραπιδάκη διοργάνωσε την περιοδική έκθεση «Αντίδωρα του ’21: Ήρωες και σύμβολα» μέχρι στις 30 Ιουνίου 2022, τρέχουσα ήδη από τις 24 Ιουνίου 2021. Όπως κι εσείς ο ίδιος αναφέρατε, η έκθεση είναι δημιουργία τριών συνιστωσών · της εικαστικής σας καλλιτεχνίας, των ποιημάτων του ποιητή Μιχάλη Γκανά και της σχετικής έκθεσης του Μουσείου. Τι μορφή παίρνει για εσάς όντας ο σύγχρονος ζωγράφος της έκθεσης ο τίτλος της «Αντίδωρα»;
Γιάννης Αδαμάκης (Γ): Γράφει ο Μιχάλης Γκανάς: «Έτσι ήταν η Ελλάδα πάντοτε. Ένας δίσκος με αντίδωρα. Κανένας δεν τη χόρτασε». Στροφή που είναι ανάμεσα στα επιλεγμένα σπαράγματα από τα ποιήματά του για τις «ανάγκες» της έκθεσης. Αντίδωρο είναι η ευθύνη μου να ανταποκριθώ σε μια τέτοια πρόκληση. Η ευθύνη της συνύπαρξης ανάμεσα σε φορτισμένα-βιωμένα εκθέματα του Μουσείου, τους στίχους του Μιχάλη που έχω γνωρίσει από πρώτο χέρι, μιας και με τιμά με τη φιλία του και τέλος της επετείου των 200 χρόνων, την οποία όσο κι αν θέλει να την αποδομήσει κανείς, δεν καταφέρνει να ξεπεράσει την ιστορικότητα του γεγονότος.
Α: Η ποίηση του Μιχάλη Γκανά συμμετείχε στη διαμόρφωση των τωρινών σας έργων; Είχε κάποια προσωπική επίδραση στο πώς θεάστε πλέον την Ελληνική Επανάσταση;
Γ: Με τον Μιχάλη είμαστε στενοί φίλοι γύρω στα 15 χρόνια. Η επίδρασή του είναι γενικότερη και ξεπερνά τη συγκεκριμένη συνεργασία. Ειδικότερα τώρα, η σχέση του με την λαϊκή παράδοση, με το δημοτικό τραγούδι νομίζω ότι ορίζει τη συνέχεια των Ελλήνων από το 1821 μέχρι σήμερα. Μια συνέχεια που λειτουργεί βιωματικά σε πολλά επίπεδα. Παλεύει ανάμεσα στη μνήμη, στο συναίσθημα, στη σαλότητα. Αγγίζει με μια ψυχαναλυτική προσέγγιση τον αυτοματισμό μιας ιστορικής περιπέτειας. «Η Ελλάδα που λες δεν είναι μόνο πληγή». (Μ.Γ.)
Α: Στους πίνακές σας εντοπίζεται πλειάδα στοιχείων που θυμίζει κολλάζ όμως ανήκουν όλα ενιαία στις συνθέσεις, ξεκινώντας από το πρώτο έργο που αντικρίζουμε στο χώρο την Έξοδο του Μεσολογγίου .Το έργο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη και στο κεντρικό σημείο εντοπίζουμε την θρυλική Έξοδο του Βρυζάκη, ενώ στην τελευταία σύνθεση τα ελγίνεια μάρμαρα. Η τέχνη σας μεταφέρει πολιτιστικές εικόνες και νοήματα περί σύλληψης του ελληνισμού, ενώ δεν εκλείπουν οι ορθόδοξες χριστιανικές αναφορές. Έχετε επηρεαστεί από καλλιτεχνικές προσωπικότητες που καταπιάστηκαν με την ανάδειξη του ελληνισμού ή τη σκιαγράφηση πολεμικών αγώνων;
Γ: Σχεδόν όλα τα πρόσωπα των ηρώων που ξέρουμε, έχουν μεταφερθεί σε εμάς από τον Karl Krazeisen. Τα περισσότερα λοιπόν μεταγενέστερα πορτρέτα στηρίχθηκαν σ’ αυτόν. Είναι σύνηθες γεγονός το να επηρεάζεται ένας ζωγράφος από προγενέστερα έργα. Αρκεί αυτός ο επηρεασμός να τον οδηγεί σε ένα δημιουργικό αποτέλεσμα. Σε ένα αποτέλεσμα που «εξελίσσει» το αρχικό ερέθισμα. Είναι βέβαια και το μέρος της μνήμης. Πολλές φορές περνούν στο τελικό έργο, εκούσια ή ακούσια, εικόνες από το παρελθόν. Βιώματα που έχουν διαμορφώσει την αισθητική του άποψη. Εντέλει αν κάποιος θα θελήσει να καταπιαστεί με το θέμα της Ελληνικής Επανάστασης αναπόφευκτα θα διατρέξει σε παρελθούσες εικόνες. Πρέπει επίσης να πω σ’ αυτό το σημείο, πως η Έξοδος του Μεσολογγίου είναι για μένα ένα κορυφαίο γεγονός του Αγώνα. Δεν το τοποθετώ μόνο σαν μια οριακή στιγμή θυσίας, αλλά και σαν το «μεγαλείο» μιας απελπισμένης κίνησης. Μιας κίνησης που ίσως ο καθένας μας θα κλιθεί να βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή του.
Νομίζω πως τα ιστορικά γεγονότα έχουν νόημα όταν αναφέρονται σε μια ιδιότυπη-προσωπική καθημερινότητα. Όταν συνειδητοποιούμε πως ζούμε την ιστορικότητα του τώρα.
Οι θρησκευτικές τώρα ή καλύτερα μεταφυσικές αναφορές μου, εντάσσονται επίσης στη λαϊκή συνειδησιακή διαδρομή. Η ηθελημένα ή αθέλητα ανεξιχνίαστη πλευρά της πραγματικότητας συμβαδίζει με την ανθρώπινη υπόσταση. Θα μπορούσα να πω πως την κάνει περισσότερο
ενδιαφέρουσα. Απαντά στα υπαρξιακά ερωτήματα με το ότι: κάποια πράγματα είναι έτσι επειδή έτσι είναι.
Τα Ελγίνεια ειδικότερα μου έδωσαν την αίσθηση των τραυματισμένων σωμάτων στη μάχη. Η εικόνα τους είναι ενταγμένη μαζί με αναφορές σε παλιές φωτογραφίες, παιδικά παιχνίδια, αυτόματες σκέψεις, σημαίες – σύμβολα και αποκαθηλωμένα κάδρα. Κι αυτό συμβαίνει ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο ή στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Α: Ανεβαίνοντας στον πάνω όροφο ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια ξεχωριστή καινοτόμα απεικόνιση του Γεώργιου Καραϊσκάκη καθώς δίπλα στο ζωηρό του κρανίο υπάρχει ένα ουράνιο τόξο και ποικιλία πτηνών. Σε τι αποσκοπεί ο συνδυασμός των ανωτέρω στοιχείων;
Γ: Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης υπήρξε μια αντιφατική προσωπικότητα. Άγγελος και Διάβολος και γι αυτό αγαπητός. Αγιοποιημένος κατά πολλούς. Έτσι ήθελα να τον απεικονίσω. Σαν τον Άγιο Καραϊσκάκη, σαν μια ουράνια ύπαρξη περιστοιχισμένο από πουλιά. Το δε ουράνιο τόξο, φωτοστέφανο απ’ τη μια κι απ’ την άλλη πλαστικό στοιχείο των προσωπικών μου εικαστικών καταβολών. Σύμβολο στο δρόμο προς τη θέωση. Στόχος ζωής μιας μοναχικής διαδρομής προς τη φθορά, προς το τέλος. Ο επαναπροσδιορισμός ενός ταξιδιού.
Δίπλα κι ο παππούς μου ο Γιάννης.
Α: Κάτι το οποίο είναι επίσης ξεχωριστό στην έκθεση είναι η ύπαρξη ετερόκλιτων στοιχείων όπως πορτρέτα που θυμίζουν φωτογραφίες, αυτοαναφορικές απεικονίσεις, αυτοκίνητα, ενίοτε ζώα ακόμη και σχήματα σταυροειδή ή αφηρημένα τετράγωνα. Θα επιθυμούσατε να μας μιλήσετε περισσότερο πάνω σε αυτά;
Γ: Αυτό είναι κάτι που ισχύει γενικότερα στη δουλειά μου. Κάθε τελάρο είναι το πεδίο δράσης μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Η αυτόματη κατάθεση και μ’ αυτή την έννοια ψυχαναλυτική, εικόνων, αριθμητικών πράξεων, γραπτών σκέψεων, εικαστικών γεγονότων, προσώπων από το παρελθόν. Εξυπηρετώντας έτσι την εξιστόρηση ενός συγκεκριμένου θέματος, μια συγκεκριμένης ιδέας και συγχρόνως μια συγκεκριμένης πλαστικής αφήγησης. Τη χρονική τελικά αναγνωσιμότητα του βλέμματος.
Α: Συμπληρωματικά σε αυτό το ερώτημα, με τι υλικά εργάζεστε και σε ποιες συνήθεις διαστάσεις; Στην Ανάσταση όπως και σε πολλές προσωπογραφίες της έκθεσης βλέπουμε πλοκή χρωμάτων κι επιπέδων, ενώ επίσης υπάρχουν λέξεις, γράμματα κι άλλοτε φαινομενικά άναρχοι αριθμοί.
Γ: Αγαπημένα πρόσωπα. Ο σκύλος μου. Πράγματα που πέρασαν και αναστήνονται μπροστά μου, χάρις στην ευκαιρία που μου δίνει το εν λόγω εικόνισμα. Το θέμα κάθε έργου, θάλεγε κανείς, πως είναι ένας απλός τίτλος. Η γοητευτική επικεφαλίδα μιας διήγησης. Το πρόσχημα.
Α: Ποια είναι η θέση σας πάνω στην καλλιτεχνική απόδοση της Ελληνικής Επανάστασης; Γιατί πρέπει να την τιμούμε εικαστικά; Ποια είναι η θέση της τέχνης στην πολιτιστική διπλωματία της Ελλάδος και δη του Ελληνικού Αγώνα Απελευθέρωσης;
Γ: Η Ελληνική Επανάσταση αποδόθηκε καλλιτεχνικά στη διαδικασία της οργάνωσης της ταυτότητας μιας αναγεννημένης πατρίδας. Ήταν κάτι που έπρεπε να διαμορφωθεί επειγόντως, στα πλαίσια ενός περιβάλλοντος εθνικής αμηχανίας. Πέρα τώρα από τους φιλέλληνες ζωγράφους, όπως και εκείνους που σπούδασαν στο Μόναχο, σαν τον Θεόδωρο Βρυζάκη, υπήρξε ένας θησαυρός λαϊκών προσεγγίσεων με προεξέχουσες εκείνες του Παναγιώτη Ζωγράφου, του Θεόφιλου και του Θεόδωρου Χρηστίδη. Γενικότερα ο στόχος ήταν η αγιοποίηση των πρωταγωνιστών, στη λογική της διαμόρφωσης μιας εθνικής φυσιογνωμίας ενός λαού, που στην πλειοψηφία του ήταν αναλφάβητος.
Είναι βέβαια πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τον τρόπο που αναπτύχθηκε το συγκεκριμένο εγχείρημα: 200 χρόνια αφηγήσεων φιλτραρισμένων από εθνικές περιπέτειες. Από συγκρούσεις στην πορεία της διαμόρφωσης ταξικών ιδεολογικών παραγόντων. Σαν Έλληνες είμαστε επιρρεπείς στη διαφωνία, στην αποδόμηση, στη ματαιοδοξία.
Σύγχρονα λάθη μας: Ο «εκπαιδευτικός» πληθωρισμός. Ο κατακλυσμός της πληροφορίας. Οι πιστοποιημένες διακρίσεις. Η υποκατάσταση της ολοκληρωμένης προσέγγισης από την «εγγυημένη αλήθεια».
Όσον αφορά εντέλει την πολιτιστική πολιτική, είναι ευκολότερο να πουλάς ένα «ένδοξο» παρελθόν από το να διαμορφώσεις ένα σύγχρονο μέλλον. Ακόμη κι αν αυτό σε εγκλωβίζει είτε σε αλυτρωτικά οράματα, είτε στην επανάπαυση των κερδισμένων στόχων.
Α: Κύριε Αδαμάκη σας ευχαριστώ πολύ για το μεστό αυτό και δημιουργικό διάλογο!
Γ: Σας ευχαριστώ κι εγώ!
